Een ontdekkingsreis in 103 WadWeten
Door: Hans Revier
Aan het einde van dit jaar ga ik met pensioen. In mijn laatste WadWeten blik ik daarom terug op 103 artikelen die ik sinds 2012 schreef over waddenonderzoek voor de Waddenvereniging en de Waddenacademie. Waar moet je beginnen als je de vraag krijgt elke drie weken een stukje te schrijven over recent, aan de Wadden gerelateerd onderzoek? Natuurlijk laat je je dan in eerste instantie leiden door je eigen interesses. Mijn eerste WadWeten besteedde ik daarom aan onderzoek aan een groep dieren die schromelijk onderbelicht is: de insecten.
Toevalligerwijs had ik een publicatie gekregen over de microvlinders van de kwelders in Sleeswijk-Holstein. Deze onderzoekgegevens konden mooi gekoppeld worden aan een promotieonderzoek waar uit bleek dat leuke dieren zoals vogels en zoogdieren de meeste kans op bescherming maken. Onooglijke dieren zoals insecten en andere ongewervelden krijgen veel minder aandacht. Onderzoek naar insecten in het waddengebied is nog steeds dun gezaaid. Van de 434 WadWeten die tot nu toe zijn gepubliceerd gingen er maar zes over deze zeer soortenrijke diergroep. Gelukkig stuitte ik in mei nog op een fraaie publicatie over de nachtvlinderfauna (1120 soorten) van het Lauwersmeergebied.
Ontdekkingsreis
De zoektocht naar geschikte onderwerpen voor de rubriek WadWeten had soms iets van een ontdekkingsreis. Via online te raadplegen databases met wetenschappelijke artikelen krijg je een eerste overzicht van al het onderzoek dat heeft geleid tot publicaties. Maar dat is lang niet alles. Onderzoeksinstituten hebben hun eigen informatiekanalen en steeds meer natuurtijdschriften zijn online te raadplegen. En al surfend en klikkend ontdek je dan onderzoek of onderwerpen waarvan je het bestaan niet vermoed had. Zo stuitte ik via een publicatie in het tijdschrift Vogeljaar op het verblijf van een compagnie soldaten op Rottum gedurende de Eerste Wereldoorlog en de zorgen over de verstoring die dat veroorzaakte van de broedvogels al daar. De vroegste geschiedenis van het waddengebied openbaarde zich in publicaties over het archeologisch onderzoek op terpen. Zo langzamerhand kun je je een beeld vormen van een relatief welvarende samenleving die zich al voor onze jaartelling in het uitgestrekte en dynamische kustlandschap ontwikkeld had.
Trends
In het onderzoek dat in het waddengebied wordt verricht zie je ook dat zich verschillende trends ontwikkelen. Waarschijnlijk onder invloed van financiering door het Waddenfonds vinden veel publicaties over kwelderbeheer en de invloed van begrazing het licht. Maar de laatste jaren krijgt, onder dreiging van de stijgende zeespiegel, de rol die kwelders kunnen spelen in de kustverdediging ook steeds meer aandacht. De voortschrijdende techniek heeft ook zo z’n invloed op het onderzoek. Steeds meer artikelen verschijnen over remote sensing, waarnemingen met behulp van satellieten, die in monitoringsprogramma’s gebruikt kunnen worden. Met behulp van steeds kleinere zendertjes kunnen we nu het trekgedrag van zeehonden, vogels en zelfs vissen ontrafelen. En de analyse van stabiele isotopen stelt ons zelfs in staat het voedselgedrag van de prehistorische mens in kaart te brengen.
Mensen
Wat nauwelijks aandacht kreeg in de WadWeten-kolommen waren de artikelen die verschenen over de relatie bestuur en wetenschap in het waddengebied. De weerbarstige discussies rond de gaswinning en de visserij in het waddengebied inspireerden onderzoekers om de rol van de wetenschap en wetenschappers in besluitvormingsprocessen te analyseren. Een lastig naar een groot publiek te vertalen onderwerp. Onderzoek dat de mens meer centraal stelt is überhaupt wat ondervertegenwoordigd in het waddengebied. Zo besteedden maar 5 WadWeten-stukjes aandacht aan de ontwikkeling van het toerisme, toch altijd goed voor een paar miljoen bezoekers op jaarbasis. Ik hoop dat de komende jaren, naast het altijd interessante feiten opleverende onderzoek naar de ecologie van het waddengebied, ook wat meer aandacht zal worden besteed aan de relatie tussen mens en natuur. Want zo langzamerhand weten we meer over de trekvogels dan over de mensen in het gebied.
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
