Tweekoppige bruinvis opgevist

Door Jessica Schop

Er bestaan veel bijzondere dieren in de natuur, maar soms maakt de natuur een ‘vergissing’ waardoor een wel heel bijzonder creatuur ontstaat. Zo vonden Noordzeevissers eind mei een bruinvis met twee koppen in hun visnet. Dit was de allereerste vondst van een Siamese bruinvistweeling wereldwijd.

Bruinvissen zijn de meest algemene walvisachtigen in de Noordzee en worden ook geregeld waargenomen in de Waddenzee. Een heel verschil met het begin van de jaren negentig, toen er slechts incidenteel een gezien werd. Toch is de populatie in de Noordzee, van ongeveer 354.000 individuen, vanaf 1994 stabiel gebleven. Vanaf eind jaren negentig en in de eerste jaren van tweeduizend is de verspreiding van de dieren wel wat veranderd. Mogelijk door voedselschaarste in het noordelijke deel van de Noordzee zijn de dieren verder naar het zuidelijke deel van de Noordzee getrokken. Sindsdien wordt deze walvisachtige ook ieder jaar gezien in de Waddenzee, met de hoogste aantallen in het voorjaar.

Rond vijfjarige leeftijd worden bruinvissen geslachtsrijp. Volwassen bruinvissen kunnen om de een a twee jaar een kalf produceren dat geworpen wordt tussen mei en augustus. Allereerst komt de staart als een soort rolletje eruit. Net als de rugvin is de staart nog erg week en flexibel. Als laatste wordt de kop geboren. Het kalfje kan al meezwemmen voordat het helemaal uit het lichaam van de moeder is gekomen.

Bijzondere vondst

Het krijgen van een meerling is vrij algemeen bij mensen. Bij bruinvissen is dat zeer zeldzaam. In 2014 is voor het eerst een drachtige bruinvis met een tweeling-foetus ontdekt, die strandde aan de Nederlandse kust. Deze vondst werd eind mei overtroffen door een nog bijzonderdere vondst. Op de Noordzee kwamen vissers een bruinvis met twee koppen tegen in hun net, een Siamese tweeling. Het bruinvisje was net geboren, en dat was goed te zien aan de nog slappe rugvin en aan de geschatte grootte van ongeveer 70 centimeter, bij een gewicht van rond de zes kilogram. Een ander herkenbaar kenmerk van het pas geboren kalf was de aanwezigheid van snorharen, die foetussen en net geboren walvisachtigen bezitten. Tevens was de navel nog steeds open. In bijna alle gevallen van een Siamese tweeling bij wilde dieren is het niet levensvatbaar en worden slechts foetussen of net geboren, en overleden, exemplaren aangetroffen.

Een Siamese tweeling ontstaat vanuit een eeneiige tweeling. Over hoe de samensmelting exact ontstaat is niet veel bekend, maar er worden twee verschillende theorieën aangehouden. Bij de eerste theorie zou de bevruchte eicel niet volledig splitsen. Bij de tweede, meer geaccepteerde, theorie zou de eicel wel splitsen, maar zou er vervolgens een verbinding ontstaan via de stamcellen, die dan de andere vrucht als “lichaamseigen” herkennen. De vergroeide lichamen van Siamese tweelingen kunnen op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn. Het gevonden bruinvisje was een symmetrische Siamese tweeling gecategoriseerd als parapagus dicephalus. In deze benaming betekent parapagusdat de dieren zijdelings met elkaar verbonden zijn. Dicephalus betekent dat het dier een lichaam heeft en twee koppen.

Zeldzaam

Siamese tweelingen worden bij walvisachtigen zelden gevonden. Er is ooit een Siamese foetus gevonden in een Noordse vinvis. Verder zijn er twee gevallen bij gestreepte dolfijnen bekend, een bij een bultrug en een bij een dwergvinvis. Een daadwerkelijk geboren exemplaar is driemaal aangetroffen bij tuimelaars en eenmaal bij een grijze walvis. De bijvangst van de vissers in mei, betrof de eerst bekende Siamese bruinvis ooit. De tweeling kwam dood aan boord, werd van alle kanten gefotografeerd en kreeg vervolgens een zeemansgraf.

Reeks foto’s van de Siamese tweeling van een bruinvis.
Bron: Henk Tanis, via Kompanje et al. (2017)

De foto in de header is van het NIOZ

Bronnen

Kompanje, Erwin JO, CJ Kees Camphuysen, and Mardik F. Leopold., 2017 – The first case of conjoined twin harbour porpoises Phocoena phocoena (Mammalia, Cetacea). – Deinsea 17: 1-5

IJsseldijk, L.L., Gröne, A., Hiemstra, S., Hoekendijk, J. & Begeman, J., 2014 – A record of twin fetuses in a harbor porpoise (Phocoena phocoena) stranded on the Dutch coast – Aquatic Mammals 40(4): 394-397