Grootschalige effecten van windparken op zee

Om te voorzien aan onze behoefte aan duurzame energie bouwen we steeds meer windparken in de Noordzee. Dat kan gevolgen hebben voor het Noordzeesysteem. Uit een modelstudie blijkt dat vooral de grote hoeveelheden mosselen die onder water op de pilonen van de windmolens groeien effecten op het ecosysteem kunnen veroorzaken.

Het relatief ondiepe zuidelijke deel van de Noordzee is een populaire locatie voor de bouw van windparken. Twee derde deel van de huidige offshore windparken is daar gelegen. In het jaar 2030 zal –conform het energiebeleid in de Europese Unie– de oppervlakte aan windparken verveertigvoudigd zijn. Door de bouw van de windmolens worden harde structuren, de betonnen fundering en de stalen pilonen, in het overwegend zandige Noordzeemilieu geïntroduceerd. Hierop vestigen zich allerlei planten en dieren. Deze epifauna wordt gedomineerd door mosselen. Zo stelde men vast dat aan de poten van een testplatform in Duitsland, ten noorden van de Waddenzee, gemiddeld 4600 kilo aan mosselen groeide. Omdat mosselen plankton en organisch materiaal uit het Noordzeewater filteren kan dit van invloed zijn op de voedselketen in de Noordzee. Dit is in een modelstudie nader onderzocht.

260 miljard mosselen

In de eerste plaats maakten de onderzoekers een schatting van huidige hoeveelheid mosselen die van nature in de zuidelijke Noordzee voorkomen. Ze baseerden zich op bestaande datasets en veldwaarnemingen en kwamen tot het aantal van gemiddeld 260 miljard mosselen. De mosselbanken in de internationale Waddenzee en langs de kust van Engeland beslaan 32% van de totale biomassa in dit deel van de Noordzee. Vervolgens maakten de onderzoekers een schatting van de hoeveelheid mosselen die op de windmolens kunnen gaan groeien. Als alle geplande windparken doorgaan, verwachten ze een toename van 20% van de biomassa aan mosselen. Deze toename kan van invloed zijn op de primaire productie: de groei van fytoplankton. Uit de modelberekeningen komt naar voren dat deze veranderingen niet te verwaarlozen zijn. De primaire productie zou maximaal met 10% kunnen afnemen, wat effecten heeft op hogere niveaus in de voedselketen.

Bio-engineers

Ook andere effecten komen uit de studie naar voren. Omdat de locaties waar de windparken staan beperkt toegankelijk zijn en niet bevist worden, kunnen ze gaan functioneren als een zeereservaat waar zeldzame soorten voorkomen en de biodiversiteit toeneemt. De mosselen die op de windmolens groeien, dragen daar aan bij. Ze maken het water helder, dode schelpen op de zeebodem vormen een groeiplaats voor andere dieren en ze zijn van invloed op de concentraties voedingsstoffen in het water. De mosselen fungeren zo als bio-engineer die hun omgeving veranderen en geschikt maken voor levensgemeenschappen die van nature in de zandige Noordzee minder voorkomen. Verder vormen de mosselen het voedsel voor bijvoorbeeld de Noordzeekrab en de steenbolk, een vissensoort uit de kabeljauwfamilie.

Japanse dansmug

Maar ook exoten vinden hun plekje op de windmolens. Vooral soorten die niet zo snel hun weg vinden in de zandige Noordzee, kunnen deze nieuwe habitat koloniseren. De Japanse dansmug (Telmatogeton japonicus), een van de weinige muggensoorten waarvan de larven in zout water leven, komt bijvoorbeeld in grote getalen voor bij het Prinses Amalia windpark ten westen bij IJmuiden. Ook andere exotische soorten zijn bij de windparken te verwachten zoals de knotszakpijp (Styela clava) of het harig spookkreeftje (Caprella mutica). Zo hebben de bestaande en geplande off-shore windparken niet alleen invloed op de voedselketen, maar dragen ze ook bij aan de biodiversiteit van de Noordzee.

llustraties

Klik op de afbeelding voor een vergroting inclusief toelichting. 

Bronnen

Slavik, K., Lemmen, C., Zhang, W., Kerimoglu, O., Klingbeil, K., & Wirtz, K. W. (2017). The large scale impact of offshore windfarm structures on pelagic primary production in the southern North Sea. arXiv preprint arXiv:1709.02386. https://arxiv.org/pdf/1709.02386.pdf

Vanagt T., Van de Moortel L. and Faasse M. (2013). Development of hard substrate fauna in the Princess Amalia Wind Farm. Monitoring 3.5 years after construction. eCOAST report 2011036

http://content.presspage.com/uploads/566/2011036ecoastreporthardsubstratepawpfinal.pdf