De monding van de Eems is een uniek gebied. Het is de enige plaats in Nederland waar zoet water nog vrij de Waddenzee in stroomt.

De natuur en het landschap in dit deel van het waddengebied is al heel lang de dupe van enorme economische ontwikkelingen. Op sommige plekken is nog maar nauwelijks leven mogelijk. De Waddenvereniging zet zich al jaren in om die situatie te verbeteren.

Naar een gezonde Eems

Nederland heeft voor de Eems als doel gesteld dat de kwaliteit van de natuur moet verbeteren. Jarenlang verdiepen, versmallen en rechttrekken heeft geleid tot een troebele rivier waarin op sommige stukken nog maar nauwelijks leven mogelijk is. Hierdoor kan de Eems als enige zogenaamde estuarium in Nederland haar unieke positie niet waarmaken. De Waddenvereniging zet zich in voor een gezonde Eems. Juist omdát er nog maar weinig plekken zijn met dit soort natuur.

Natuur verbeteren

De Waddenvereniging kan niet in haar eentje alle problemen oplossen. Na jaren van actie en lobby kwam in 2016 het programma Eems Dollard 2050 tot stand. Natuur- en milieuorganisaties, overheden en bedrijven zoeken daarin samen naar de beste en meest haalbare manieren om de kwaliteit van de Eems te verbeteren. Op korte termijn wordt gekeken of het mogelijk is om slib uit het systeem te halen om het water helderder te krijgen. Tegelijk zijn er aanwijzingen dat te veel slib uit het systeem halen het waddensysteem kan beïnvloeden. Er moet natuurlijk wel genoeg slib over blijven om wadplaten mee te laten groeien met de stijgende zeespiegel. Er moet dus voor de (middel)lange termijn een andere oplossing worden gezocht.

Dit gaat er mis

Geen zuurstof

Baggeren kan zorgen voor een afname van zuurstof in het water en met name in de bodem. Zo is op veel plekken in de Eems een zuurstofloze laag ‘prut’ ontstaan waar het bodemleven geen schijn van kans meer maakt.

Geen zonlicht

In troebel water dringt nauwelijks zonlicht door. Dat brengt de hele voedselketen in gevaar. Aan de basis daarvan staan algen. Die groeien minder goed zonder zonlicht. Veel schelpdieren leven van algen en ander zwevend voedsel.

Geen zicht

Zogenoemde ‘zichtjagers’ kunnen door het troebele water hun prooien niet meer zien. Zo wordt het voor sterns lastiger om vanuit de lucht het water in te turen op zoek naar scholen met kleine visjes als haring, sprot en ansjovis. Er zijn ook zichtjagers onder de vissen, zoals zeebaars.

Troebel water

Over de Eems wordt al van oudsher gevaren. Schepen zijn steeds groter geworden en dus moest ook de vaargeul door het estuarium steeds dieper worden. Daarnaast is de vaargeul steeds rechter gemaakt, zodat schepen een kortere route konden varen. Door deze maatregelen stroomt het water bij vloed nu veel sneller de Eems in. De hoge stroomsnelheid zorgt ervoor dat het slib in het water niet bezinkt, maar stroomopwaarts ophoopt. Dijken dragen ook bij aan het probleem: het estuarium is smal geworden en er zijn geen brede uiterwaarden of kwelders waar het water bijna stilstaat en het slib kan bezinken. Het slib kan wel in de havens bezinken, maar daar wordt het steeds uitgehaald. Het opgebaggerde slib wordt ergens anders in het estuarium verspreid, en zorgt voor extra vertroebeling.

Meer over vertroebeling

Economie versus natuur

In de Eems is de druk op de natuur hoog door verschillende economische activiteiten. Een grote impact op de natuur en het milieu heeft de Meyer werf in Papenburg. Deze werf levert cruiseschepen die behoren tot de grootste ter wereld. Zo’n drie keer per jaar wordt er een nieuwe reus door de Eems gesleept richting zee. Het duurt 18 uur om de cruiseschepen door de flessenhals van de Eems te krijgen. Om scheepvaart mogelijk te maken op de rivier, moet deze al voortdurend uitgebaggerd worden. Voor het vervoer van de cruiseschepen wordt het waterpeil bovendien extra opgestuwd, anders is het er te ondiep om de tocht überhaupt te kunnen maken.