Havenhabitat

Door Tim van Oijen

[PIC4072]Op de mooie voorjaarsdagen hebben wadvaarders al weer volop kunnen genieten van het wad, varend van haven naar haven. In de havens is ook natuur, weten de kinderen die op de drijfsteigers op krabbenjacht gaan. Kades, steigers, ankertouwen en pontons zijn de woonplaats van veel mariene soorten waaronder wieren, sponzen en zakpijpen. Atypisch voor de wadden, die harde structuren, maar een habitat op zich.

De aanleg van havens heeft samen met de aanleg van harde kustverdedigingswerken over de jaren heen geleid tot veel harde structuren, ook wel hard substraat genoemd, langs de randen van de Waddenzee. Op dit substraat hebben zich vele planten- en diersoorten gevestigd. In totaal komen er wel meer dan honderd verschillende soorten voor in de Waddenhavens, waaronder algen, wormen, krabben, anemonen, zakpijpen, zeesterren, weekdieren en sponzen.

[PIC4075]Inventarisatie

Sommige soorten zijn gemakkelijk vanaf boven water te spotten als er weinig wind is en het water niet al te rimpelig is. De palen van drijfsteigers zijn regelmatig tot dicht onder het wateroppervlak begroeid met planten en dieren. Om een compleet beeld van het onderwaterleven in havens te krijgen is vijf jaar geleden ook snorkelend en duikend onderzoek gedaan. Tot die tijd was er amper onderzoek naar de havenbewoners gedaan. Uit deze uitgebreide inventarisatie, die plaats vond op meer dan tachtig plekken en niet alleen in havens, bleek dat er op het harde substraat veel invasieve soorten voorkomen. Dit zijn soorten die hier oorspronkelijk niet voorkomen maar waarvan de larven bijvoorbeeld via het ballastwater van grote schepen de oversteek uit andere werelddelen hebben gemaakt. Voorbeelden zijn de penseelkrab en de blaasjeskrab, waaraan al eerder aandacht is besteed in de rubriek WadWeten (zie: Exotische rotsbewoners).

[PIC4077]Havensoorten

Op basis van het aantal vindplaatsen van soorten in de Waddenhavens van zowel de eilanden als het vasteland is hieronder een overzicht gemaakt van een aantal van de meest talrijke ‘havensoorten’. Overigens zijn geen van de soorten uniek voor havens, ze kunnen ook langs dijken en andere harde structuren worden gevonden. Wel is het zo dat sommige soorten goed kunnen omgaan met de vaak lagere zoutgehaltes in (binnen)havens; deze zal je niet gauw langs een zeedijk aantreffen. Van de wiersoorten zijn het blaaswier en knotswier het meest algemeen. Veel voorkomende diersoorten zijn: de Europese ronde zakpijp en de Japanse knotszakpijp; het mosdiertje zeekantwerk; de zeeanjelier; de gekartelde, de Nieuw-Zeelandse en de gewone zeepok; de gewone strandkrab; de zeester; de Japanse oester; de asgrauwe keverslak; de ruwe alikruik. Voor wie in de havens op zoek gaat en meer over deze soorten weten wil, is naast de Wadwaaier* van de Waddenvereniging de app iMarineLife een absolute aanrader. Deze app geeft een overzicht van soorten die in Nederlandse kustwateren voorkomen. Niet je telefoon in het water laten vallen!

[PIC4073]Bronnen

Gittenberger, A., M. Rensing, H. Stegenga en B. Hoeksema (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea. Nederlandse Faunistische Mededelingen 33: 21-76. http://www.ecomare.nl/ecomare-encyclopedie/organismen/planten/vegetaties/zeeflora/flora-van-de-zeebodem/wieren-soorten/

http://www.imarinelife.com/ 

*De Wadwaaier is zowel als app voor iPhone en Android verkrijgbaar als in papieren versie.