Op zoek naar de verbinding tussen zoet en zout, tussen Wad en land

Natuurwinst en landbouwbelangen beschermen: kan dat wel tegelijkertijd? Binnen het Lauwerskustmanifest is dit een belangrijk onderdeel en als Waddenvereniging staan we aan de wieg van deze ontwikkeling. Wat betekent het manifest en waarom vinden wij het zo belangrijk?

Lauwerskustmanifest

Het Lauwerskustmanifest is een initiatief waarbij ondernemers uit het Lauwersmeergebied nadenken over de toekomst van hun Lauwersmeergebied.  De verbinding tussen het gebied en de Waddenzee vormt hierin de rode draad. Deze connectie heeft het gebied gevormd, geeft het gebied en zijn bewoners hun identiteit en is de motor van de lokale economie en de natuur. Vijf ondernemers uit het gebied hebben in 2018 – ondersteund door het ‘Programma naar een Rijke Waddenzee’ en de Waddenvereniging – het Lauwerskustmanifest ontwikkeld. De gezamenlijk gedragen visie is ambitieus en toekomstbestendig en bouwt verder op de unieke kwaliteiten van het gebied.  Eén van de onderdelen is om de verbinding met de Waddenzee te versterken en daar qua identiteit, economie en natuur de vruchten van te plukken.

Hoe rijmt deze ambitie met de agrarische belangen?

Niet te veel zout, maar wel voldoende water, is cruciaal voor de toekomst van de landbouw langs de randen van het Lauwersmeergebied. Door klimaatverandering worden drogere perioden langer, worden buien intensiever en neemt verzilting vanuit zee toe. Het inlaten van zout water wat voor de natuur van Nationaalpark Lauwersmeer en Werelderfgoed Waddenzee gewenst is, past daar gevoelsmatig niet bij.

De achterliggende redenering

De kern voor de landbouw is om de zoetwaterlens in de akkers te versterken – deze zoetwaterlaag drijft op het vooral zoute grondwater. Zuinig omgaan met dit kostbare zoete water is dan ook nodig om te voorkomen dat het zoute water omhoog trekt. Op elke afzonderlijke akker kan het zoete water worden vastgehouden in de natte maanden – en infiltreren in de ondergrond – om zo de zoetwater lens te versterken en er in de zomer van te profiteren. Aangevuld met het terugdringen van de verzilting door ander waterbeheer in het Lauwersmeer, levert dit voldoende voordeel voor de landbouw op.

Hoe ziet de praktijk eruit?

De ondernemers hebben, samen met verschillende andere partijen, een schets gemaakt van verdeling van het Lauwersmeer in compartimenten. Door het aanleggen van een onderwater drempel in het smalle stuk van het meer, kan het zoete water beter worden vastgehouden in het zuidelijke deel van het meer. Daar zijn de agrarische belangen het grootst. Tegelijkertijd kan aan de noordzijde van de drempel, de verbinding met de Waddenzee worden gecreëerd.

Ook voor vissen

Ook voor de vissen in de Waddenzee is het belangrijk dat de verbindingen naar het Lauwersmeer en verder worden verbeterd. De visstand in de Waddenzee is historisch laag. Om deze te herstellen, moet er nu actie worden ondernomen. Voor trekvissen als de fint, spiering en zeeforel  – om richting hun paaigebieden te kunnen trekken – maar ook voor haring, paling en schol om op te kunnen groeien in een brakwatergebied. En in het verlengde van de vissen:  ook visetende vogels, de zeehonden en de vissers zijn deze verbindingen onmisbaar.

Aantrekkingskracht behouden

Voor de enorme aantallen vogels van het Lauwersmeer is het van groot belang dat het een open gebied blijft met riet en grasvlaktes. Hier ontleent het gebied zijn status aan en vormt een belangrijke aantrekkingskracht voor vakantiegangers en natuurliefhebbers. Een brakwatergebied in het noordelijk deel van het meer draagt hier aan bij, omdat daarmee de rietvelden beter in stand kunnen worden gehouden.

Verbinding van belangen

Dit initiatief verbindt zo op ingenieuze wijze beide belangen. De aanleg van twee vogeleilanden met onderwaterdrempels zorgt er voor dat er een cruciaal brakwatergebied wordt ontwikkeld én er zuiniger met het zoete water in het zuidelijke deel van het Lauwersmeer kan worden omgegaan. Daarnaast wordt ingezet op het vasthouden van zoet water op de akkers waardoor de zoetwaterlenzen versterkt worden en landbouw toekomstbestendiger wordt in een tijd van klimaatverandering.