15 september 2016 Verklapt het dieet de vorm van visotolieten? Door Jessica Schop Als je van een visje aan het smullen bent, hoop je het zonder graten te eten. Die kunnen akelig in je keel blijven steken en voelen hard aan. Toch zijn ze niet het hardste deel van de vis, dat zijn de gehoorsteentjes, de zogenaamde otolieten. Ze zijn reuze interessant voor de wetenschap, want je kunt er van alles aan aflezen zoals de leeftijd van de vis. Onderzoekers hebben recentelijk zelfs een relatie kunnen vinden tussen de vorm van de otoliet en het dieet! Otolieten (oto = oor, lithos = steen) zijn de gehoorsteentjes van vissen. Deze gehoorsteentjes spelen een rol in het waarnemen van geluid en in het evenwicht van een vis. Otolieten liggen in de twee binnenoren van een vis. Elk binnenoor bezit drie verschillende otolieten, waarvan de sagittae -otoliet de grootste is. Deze is een handig instrument in het onderzoek. Zo heeft hij bij elke vissoort een unieke vorm, kun je aan de hand van de grootte een inschatting maken hoe groot de vis was, zijn er net als bij bomen jaarringen zichtbaar, en is er zelfs het geslacht en de seksuele ontwikkeling van een vis mee te bepalen! Hoe otolieten vormen De otoliet bestaan voornamelijk uit de aragoniet, een harde calciumcarbonaatsoort. Aragoniet groeit door de aanmaak van naaldvormige kristallen. Daarnaast bestaat een otoliet voor een klein gedeelte uit organisch materiaal (0,1 tot 10 procent). Men denk dat dit organisch materiaal een grote rol speelt in de eerste vorming en mineralisatie van een otoliet. Daarna speelt de compositie van organische stoffen van de vloeistof in het zakje van het binnenoor, waar de otoliet in ligt, een rol in de mineralisatie. De compositie van deze vloeistoffen worden bepaald door cellen in het binnenoor, die op hun beurt weer beïnvloed kunnen worden door fysiologische processen, maar ook door omgevingsfactoren. Franse onderzoekers wilden graag weten of de vorming van otolieten afhankelijk is van het dieet. Voor dit onderzoek hebben ze gekeken naar vijf verschillende zeevissen, namelijk zeebarbeel (ook bekend als de mul), rode poon, Engelse poon, schol en tong. Deze vissen zijn met een bodemsleepnet gevangen in het Kanaal tussen Zuidoost-Engeland en Noordwest-Frankrijk. In het lab werden de otolieten uit de vissen verwijderd, schoongemaakt en met behulp van een 3D scanner gedigitaliseerd voor verdere analyse van de vorm. Daarnaast werd het spijsverteringskanaal van de vissen leeggehaald om het dieet te bepalen. Verschil door dieet Met behulp van statistische modellen ontdekten de onderzoekers dat naast de verwachte verschillen in otolietvorm tussen soorten, er binnen een soort ook variaties in vorm waren. Zo is voor elke vissoort, behalve voor de rode poon, een verband gevonden tussen de contouren van de otoliet en het dieet. Tevens blijkt niet één bepaald element in het dieet sturend te zijn, maar zijn er vele van invloed op de mineralisatieprocessen die de vorm bepalen. De gehoorsteentjes van de vissen zijn dus niet alleen nuttig voor de vis zelf, onderzoekers hebben er ook wat aan! Wellicht kunnen ze in de toekomst alleen door het aflezen van de otolietvorm bepalen waar en wat de vis gegeten heeft! En wie weet welke verborgen geheimen deze kleine botjes nog meer hebben. Bronnen Mille, T., Mahé, K., Cachera, M., Villanueva, M. C., de Pontual, H., & Ernande, B. (2016). Diet is correlated with otolith shape in marine fish. Marine Ecology Progress Series, 555, 167-184. Degens, Egon T., Werner G. Deuser, and Richard L. Haedrich. “Molecular structure and composition of fish otoliths.” Marine Biology 2.2 (1969): 105-113. Allemand, Denis, et al. “Fish otolith calcification in relation to endolymph chemistry.” Handbook of Biomineralization: Biological aspects and structure formation (2007): 291-308.
