Veerkracht bij stormkracht

Door Tim van Oijen

De afgelopen week was het weer stormachtig en de zee onstuimig. Achter de zeedijk voelen de bewoners van de waddenkust zich veilig. Zijn ze nog wel voorbereid op een ramp, hoe klein die kans ook is? In een studie in de Duitse kustregio Dithmarschen zijn inwoners en bestuurders hierover geïnterviewd. Voor het bereiken van een veerkrachtige regio lijkt er nog heel wat werk aan de winkel.

De veerkracht van kustgemeenschappen bij een watersnoodramp is het vermogen om zich voor, tijdens en na een ramp zo te organiseren dat de impact beperkt blijft. Dit wil zeggen dat de belangrijkste functies (zorg, voedselvoorziening) en structuren (wegen, communicatienetwerk) in stand blijven of tijdig worden hersteld. Er worden bij het beschrijven van deze veerkracht vier fasen onderscheiden met elk hun eigen handelingswijzen:

1. Voor de ramp: voorbereid zijn;

2. Tijdens de ramp: reageren;

3. Net na de ramp: herstellen;

4. Op de lange termijn: adapteren.

In de vierde fase wordt de managementcyclus van de eerste drie fasen continue aangepast aan veranderende omstandigheden, zoals klimaatveranderingen en maatschappelijke ontwikkelingen.

In een Duitse studie is aan de hand van interviews in kaart gebracht in hoeverre bij vertegenwoordigers van diverse beroepsgroepen de handelingswijzen in hun systeem zitten (sociale adaptatie). Ook is onderzocht of er voor elk van de fasen door bestuurders beleid is uitgewerkt (institutionele adaptatie).

Waarschuwingssysteem

Het onderzoek is uitgevoerd in Dithmarschen. Dit is een Kreis in de Duitse Deelstaat Sleeswijk-Holstein. Een Kreis is een regionale bestuurseenheid in Duitsland, verantwoordelijk voor bijvoorbeeld de grotere ziekenhuizen en de afvalverwerking. Dithmarschen ligt in de Duitse Bocht, ten noorden van de monding van de Elbe. Het gebied heeft in zijn historie vele watersnoodrampen meegemaakt. Dit heeft geleid tot veel aandacht voor preventieve maatregelen zoals het ophogen van dijken. Uit het onderzoek kwam meteen naar voren dat er met betrekking tot de voorbereiding op een watersnoodramp weinig is gedocumenteerd. De helft van de zestien geïnterviewde stakeholders gaf aan weinig of geen informatie te krijgen over de mogelijke impact van een watersnoodramp. Een vergelijkbaar deel gaf ook aan weinig informatie te ontvangen over hoe te handelen in het geval van een ramp. Wel is er een groot vertrouwen in een waarschuwingssysteem en een evacuatieplan. Ook is er een grote bereidheid onder de respondenten om te participeren in de uitvoering van een rampenplan.

Vrijwillig

De onderzoekers concluderen dat in Dithmarschen de informatievoorziening over wat te doen in voorbereiding op, en tijdens, een ramp nog veel te verbeteren is. Zij bevelen de lokale overheid aan om de participatie van burgers in het rampenmanagement verder te concretiseren. Het ‘lastige’ van sociale adaptatie is dat dit vrijwillig is, zo stellen de onderzoekers. In hoeverre een inwoner van een gebied klaar staat om op een bepaalde wijze te handelen tijdens ramp, is toch vooral afhankelijk van deze persoon zelf. Juist daarom is een goede informatievoorziening over wat er van burgers tijdens een ramp wordt verwacht van cruciaal belang, ook al lijkt het voor nu een storm in een glas water.

Bron

González-Riancho, P., B. Gerkensmeier, B.M.W. Ratter, M. González en R. Medina (2015). Storm surge risk perception and resilience: a pilot study in the German North Sea coast. Ocean & Coastal Management 112, p.44-60.