24 februari 2012 OH TVTAS Door Tim van Oijen [PIC2605]’t Is een geheugensteuntje om de volgorde van de Waddeneilanden te onthouden: TVTAS. Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. In de vroege Middeleeuwen waren er in de huidige kop van Noord-Holland nog twee eilanden die deel van de eilandenreeks uitmaakten: ’t Oogh en Huisduinen. Het achterliggende land zag er toen heel anders uit. Waar nu polders zijn, lagen kwelders, wadplaten en een paar kleine eilandjes. Het Nederlandse kustgebied heeft een boeiende ontstaansgeschiedenis. Zo’n zesduizend jaar geleden vormden zich strandwallen (zie ook De_vingerafdruk_van_de_voorlaatste ijstijd). Deze strandwallen werden op diverse plaatsen onderbroken door geulenstelsels, maar niet gelijktijdig. Het Eierlandse Gat tussen Texel en Vlieland was er al aan het begin van onze jaartelling. Het Marsdiep ontstond pas veel later. Het huidige Texel bleef nog eeuwenlang een geheel met de vastelandskust. In een hoofdstuk van het recentelijk verschenen boek Duinen en mensen – Noordkop en Zwanenwater staat beschreven hoe dit deel van de kust zich onder invloed van weer, wind en mens verder ontwikkelde. ’t Oogh en Huisduinen In de eerste eeuwen na Chr. lag de kustlijn van Nederland vele kilometers westelijker dan tegenwoordig. Achter de strandwal lagen uitgestrekte hoogveengebieden. Net als in de rest van Nederland werd ook het veen van de Noordkop ontgonnen. Door ontwatering werd het gebied geschikt gemaakt voor akkerbouw en veeteelt. Dit leidde na verloop van tijd tot bodemdaling en maakte het gebied steeds kwetsbaarder tijdens stormvloeden. Na het jaar 1000 brak de strandwal in de Kop van Noord Holland op diverse plaatsen door. Hierdoor kreeg de Noordzee contact met de Zuiderzee. Het achterliggende ontgonnen gebied veranderde in een zandige wadvlakte. Hierin lagen een aantal eilandjes met lage duintjes. Uit de oude aaneengesloten strandwalkust ontstonden drie grotere eilanden: ’t Oogh, Huisduinen en Texel. Rond 1300 was de oude Noordkop waarschijnlijk voor ongeveer zeventig procent weggeslagen. Ook later in de Middeleeuwen en ook daarna had het gebied nog veel te lijden van stormvloeden. Zo werd bij de Allerheiligenvloed van 1570 ’t Oogh overspoeld en enorm beschadigd. Ook de pas aangelegde Polder Zijpe viel ten prooi aan de golven. Van het dorp Huisduinen werden 100 van de 112 woningen verwoest. [PIC2607] Buytenveld [PIC2606]De terugwinning van de Noordkop begon in de loop van de zestiende eeuw. In 1597 werd de Polder Zijpe definitief bedijkt, en werd Callantsoog door de Zijperzeedijk definitief met het vasteland verbonden. In 1610 werd de Zanddijk of Van Oldenbarneveltsdijk tussen Callantsoog en Huisduinen aangelegd en ontstond hierachter een kweldergebied genaamd het ‘Buytenveld’, later het Koegras. De eerder genoemde kleine eilandjes, met namen als de Garst, de Schooten en Queldering, bleven nog lange tijd bestaan. De Garst ligt net ten zuiden van het huidige Den Helder en is nog als een verhoging in het landschap te herkennen. De eilandjes en de randen van het kweldergebied werden bewoond. Dat het leven hier niet zonder risico was, blijkt wel uit het volgende verkorte citaat uit een brief van een der heren van Callantsoog over een overstroming in 1741: [PIC2608] In de 18e en 19e eeuw werd de Noordkop stukje bij beetje ingepolderd en kreeg het gebied zijn huidige vorm. Hiermee waren de kwelders en het wad van de Noordkop verleden tijd. Bronnen Roos, R. (red.), 2011. Duinen en mensen. Noordkop en Zwanenwater. p12-23 en 126-128. NatuurMedia, Amsterdam. ISBN 9789080815841. Zie ook: http://www.duinenenmensen.nl/.Schoorl, H., 1973. Zeshonderd jaar water en land. p413. Wolters, Groningen. De foto boven dit artikel is afkomstig van de website http://www.duinenenmensen.nl/.
