Herrie onder water

Door Romke Kats

In gesprek met anderen terwijl je eten kookt. Tussendoor nog een belangrijk telefoontje. Moeilijk om je te concentreren op het gesprek met al het lawaai om je heen. En dan ook nog eten koken. Heel herkenbaar voor velen. Ook voor vissen en zeezoogdieren. Door toegenomen gebruik van de zee neemt onder watergeluid toe. Horen, verstaan en begrijpen, wordt lastiger als het lawaaiig is.

[PIC2182]In oceanen en zeeën is lawaai continu op de achtergrond aanwezig. Dit onderwater lawaai is een mix van natuurlijke en door de mens veroorzaakte geluiden. Natuurlijke geluiden worden veroorzaakt op verschillende schaalniveaus variërend van aardbevingen, golfwerking door wind, neerslag. Antropogene geluiden komen vrij in verschillende sectoren, zoals transport, energie, veiligheid, voedsel, maar ook recreatie.

Bronnen van onderwater lawaai

In de laatste vijftig jaar is de totale vloot van de wereld verdrievoudigd. Het aantal scheepvaartbewegingen is daardoor sterk toegenomen en dus ook het lawaai door scheepsmotoren. Voor onze energievoorziening vindt exploratie en exploitatie van olie en gas plaats. Op boorplatforms komt bij boren en pompen veel lawaai vrij. Palen worden in de grond geheid bij de bouw van windmolenparken. Militaire operaties op zee maken gebruik van sonar en explosieven. Met sonar worden in de visserij vissen opgespoord en gevangen. Met geluid worden dieren verjaagd om schadelijke effecten of bijvangsten te reduceren. De toegenomen welvaart zorgt voor meer gebruik van boten voor recreatieve doeleinden, zoals cruises en motorboten. Kortom, antropogene bronnen van lawaai nemen een steeds groter aandeel in van het totale achtergrondlawaai. Geluiden worden daarnaast ook harder en intenser. Voorbeeld, in veertig jaar tijd is het lawaai in het noordoosten van de Stille oceaan met 16 procent (of 12 dB) gestegen. Deze toename is het sterkst rond vaarwegen in kustgebieden en langs continentale platen. Juist in deze gebieden liggen ook de mariene habitats die van grote waarde zijn voor vissen en zeezoogdieren.

[PIC2181]Zeebeesten en geluid

In zee levende dieren zijn sterk afhankelijk van geluid. Vissen gebruiken bijvoorbeeld geluid voor navigeren, voortplanting en communicatie. Voor zeezoogdieren is geluid van belang als zintuig en middel om te communiceren. Tandwalvissen maken bijvoorbeeld gebruik van echolocatie om prooidieren te lokaliseren en te volgen. En baleinwalvissen communiceren met geluid over een lange afstand voor de sociale interactie en om partners te zoeken. Omgevingsgeluid is een kenmerkend aspect voor de zee. Veel in zee levende dieren maken hiervan gebruik gedurende verschillende fasen in het leven. Tijdens de migratie zijn gebieden op de route herkenbaar vanwege het kenmerkende geluid.

Tijdelijke doofheid

Zeezoogdieren en vissen filteren uit deze achtergrondgeluiden informatie om te oriënteren en voedsel zoeken. Het toenemende antropogene lawaai kan leiden tot inwendige letsels, gehoorverlies en ‘masking’, vergelijkbaar met tijdelijke doofheid, zie tabel), veranderingen in gedrag en habitatgebruik. Juist bij lawaai van scheepvaart, recreatieboten en sonar wordt het signaal bij de ontvanger moeilijker ontvangen, herkend of onderscheiden. Dit heeft gevolgen voor vissen en zeezoogdieren. Oriëntatie en de herkenning van prooidieren en roofdieren wordt minder. Communicatie met soortgenoten en jongen wordt bemoeilijkt. Walvissen hebben zich aan deze toename in lawaai aangepast door minder vaak en in herhalingen te communiceren. Daarnaast is het volume harder geworden en dit kost meer energie. Kortom, geluid leidt tot veranderingen in gedrag (oriëntatie, moeder-kind relatie) en beïnvloedt belangrijke processen (voedsel zoeken, reproductie, overleving) in populaties (groei, dynamiek). Bij de wetenschap en beleid ligt een belangrijke taak om de (cumulatieve) effecten van onderwater geluid op vissen zeezoogdieren verder te onderzoeken en te bepalen welke ongehoord zijn.

[PIC2183]

Bron

Clark, Ellison, Southall, hatch, Van Parijs, Frankel, Ponirakis 2009. Acoustic masking in marine ecosystems: intuitions, analysis, and implication. MEPS 395: 201-222.
Codarin, Wysocki, Ladich & Picciulin 2009. Effects of ambient and boat noise on hearing an dcommunication in three fish species living in a marine protected area (Miramare, Italy). Marine Pollution Bulletin 58: 1880-1887.
Di Iorio & Clark 2010. Exposure to seismic survey alters blue whale acoustic communication. Biology Letters 23 6(1): 51–54.
ESF 2008. The effects of anthropogenic sound on marine mammals. Position Paper 13. http://www.nwo.nl/files.nsf/pages/NWOA_7P6BZS/$file/MBpp13.pdf
Hildebrand 2009. Anthropogenic and natural sources of ambient noise in the ocean. MEPS 395: 5-20.
Parks, Johnson, Nowacek & Tyack 2010. Individual right whales call louder in increased environmental noise. Biology Letters 7 (1): 33-35.
Parks, Clark & Tyack 2007. Short- and long-term changes in right whale calling behavior: the potential effects of noise on acoustic communication. Journal of the Acoustical Society of America 122(6):3725-31.