Vervoersstroomstoring
Bereikbaarheid van de eilanden moet duurzamer
In de smalle en ondiepe delen van de vaargeul Holwert-Ameland kunnen de komende en de gaande veerboot elkaar amper passeren, ondanks voortdurend baggeren. Sinds kort heeft Rijkswaterstaat 'parkeervakken' uitgebaggerd, opdat de schepen elkaar veilig kunnen passeren. Tijd voor een toekomstbestendige oplossing voor de bereikbaarheid van het eiland, vindt de Waddenvereniging. Sommige Duitse eilanden hebben al keuzes gemaakt.
Alleen bij hoogwater kan de Frisia IX het eiland Juist bereiken. Een halfuur na vertrek uit het Oost-Friese Norddeich lijkt de passagiersboot de oostpunt van het eiland bijna te raken. Maar het duurt dan nog een uur voor hij de haven van het dorp, hemelsbreed nog geen zeven kilometer van de oostpunt, invaart. Terwijl in de donkerhouten salon obers in onberispelijk obertenue thee serveren, zien de passagiers op het bovendek hoe de boot met de onzichtbare geulen en prielen van de Waddenzee mee kronkelt.
Aan stuurboord markeren berkenstaken met bijeengebonden takken de vaargeul, aan bakboord waaieren de takken wijd uit. De zandplaten onder water veranderen voortdurend van vorm en plaats, de geulen wandelen mee. Volgend jaar kan de route van de veerboot weer heel anders lopen. Nu zien de passagiers hoe de boot zich van het eiland afwendt, de voorsteven zelfs bijna naar het zuiden richt om vervolgens na nog een aantal bochten écht koers naar de haven te zetten. De laatste draai is een scherpe: het schip ligt vrijwel stil alvorens het een kwartslag om zijn as draait om de bocht te kunnen maken naar de geul die recht naar de haven leidt. Het majestueuze strandhotel Kurhaus (uit 1898) torent hoog boven de rode daken van het eilanddorp uit. ‘Och, herrlich’, verzucht een dame aan de reling.
Constante bodemberoering
Tien minuten later meert het schip af. Eilanders en bouwvakkers spoeden zich naar hun gereedstaande Wippen, de hand- en fietskarren waar je op dit autovrije eiland niet zonder kunt. Voor de gasten staan Insel-Taxi’s te wachten: door paarden getrokken huifkarren.
Ondertussen baggert tachtig kilometer westelijker Rijkswaterstaat de vaargeul tussen Holwert en Nes op Ameland. Om de verbinding met het eiland mogelijk te maken, wordt jaarrond vijf dagen per week gebaggerd. Dit heeft veel negatieve effecten op de natuur. ‘Door de constante bodemberoering en vertroebeling bevat het water weinig zuurstof en kunnen algen, die aan de basis van de voedselketen staan, zich niet goed ontwikkelen’, vertelt fysisch geograaf Bas Bijl van de Waddenvereniging. ‘Ook het bodemleven in en aan de rand van de geul wordt constant zwaar verstoord én door de vertroebeling wordt het vogels heel moeilijk gemaakt op zicht te jagen. Dit is geen houdbare situatie, temeer omdat de zee alles wat weggebaggerd wordt, net zo hard weer terugbrengt.’
Gescheiden vervoersstromen
Verschillende partijen denken momenteel na over oplossingen. De Waddenvereniging ziet de meeste kans in een toekomstbestendige oplossing. Bijl: ‘De vervoersstromen ‘personen’ en ‘goederen’ zouden gescheiden moeten worden, met tegelijkertijd een ontwikkeling naar een autoluw Ameland. Op verschillende Duitse Waddeneilanden is van beide al sprake. Personenvervoer kan met lichtere schepen met minder diepgang. Zwaar transport vergt een zwaarder en dieperliggend schip. Zo’n schip kan dan op tij, voornamelijk tijdens hoogwater, varen. Natuurlijk moeten al deze schepen uiteindelijk op duurzame energie gaan varen, dat spreekt in deze tijd vanzelf. Een goede, betrouwbare en toekomstbestendige verbinding tussen het vasteland en Ameland, die de ecologie van de Waddenzee én de bereikbaarheid van het eiland ten goede komt, vergt tijd. Daarom moeten we zo snel mogelijk voor deze weg kiezen.’
Met de bus uit Leeuwarden
Bijl vervolgt: ‘Voor schoolkinderen, eilanders die voor hun werk naar de wal moeten of mensen die op het eiland werken, moeten er kleinere schepen komen die regelmatig, onafhankelijk van het tij, varen. Daarnaast zijn er de vele toeristen, die van groot belang zijn voor de eilandeconomie. Zij kunnen dan kiezen tussen een vast aantal afvaarten per dag. Wij denken graag mee. Zo kan er gekeken worden naar het extra faciliteren van toeristen. Bijvoorbeeld door ze de mogelijkheid te bieden om vanaf Leeuwarden een bus naar de haven te nemen om vervolgens na een ontspannen overtocht op een eiland met weinig autoverkeer aan te komen. Want: laten we Ameland vooral autoluw maken.’
Brandweer en huisarts
Niet alleen Juist, ook de Oost-Friese Waddeneilanden Baltrum, Spiekeroog en Wangerooge zijn autovrij. Op Juist beschikken alleen brandweer en huisarts over gemotoriseerde voertuigen. Voor de aanvoer van goederen voor supermarkt, horeca en de bouw, en voor de afvoer van vuilnis en voor alles daartussenin worden paard en wagen ingezet.
De Waddenvereniging begrijpt het belang van de economieën op de Nederlandse Waddeneilanden heel goed. ‘Autovrij is vooralsnog geen optie, autoluw wel degelijk’, meent Bijl. ‘Voor de situatie tussen Holwert en Ameland die nu speelt, kan dat een groot deel van de oplossing zijn. Het is nodig dat we meebewegen met de natuurlijke dynamiek van de Waddenzee. Dat maakt de zee zelf ons ook steeds weer duidelijk.’
Dode zee
Op sommige plekken is de Waddenzee nagenoeg doodverklaard door het baggeren van vaargeulen. Baggeren zorgt voor opwervelend slib, en daarmee voor steeds minder zicht en zonlicht voor het leven in de Waddenzee. Het wordt hoog tijd om kritisch te kijken naar de noodzakelijkheid van alle baggerwerkzaamheden en waar mogelijk ze te voorkomen. Meer lezen: www.waddenvereniging.nl/baggeren.
Het magazine WADDEN ook lezen?
Dit artikel is verschenen in het magazine WADDEN van december 2023 en geschreven door Annemarie Bergfeld.
Ontvang 3x per jaar het (digitale) magazine WADDEN voor €32,50 met prachtige fotoreportages, interessante artikelen en speciale lezersvoordelen. Met jouw lidmaatschap help je het Waddengebied te beschermen.
