Vijf vragen over verzanden of verdrinken van de Waddenzee

Zandhonger is een beetje een vreemde benaming, die het beeld oproept van een hongerige monster dat oneindig zand naar binnen slurpt. De term wordt echter gebruikt voor zeeën of zeearmen waar de stroming is veranderd, waardoor de balans tussen erosie en sedimentatie verstoord is. Er verdwijnen bijvoorbeeld happen uit de kust of van zandbanken, terwijl geulen juist opgevuld worden. In dit geval is het de Waddenzee die ‘honger’ heeft en zand vanuit de Noordzee haalt. Eigenlijk is ‘sedimenthonger’ een betere term, want het gaat om een mengsel van zand, klei en slib.

De veranderingen zorgen vooral in het oostelijke deel van de Waddenzee voor verzanding: er wordt veel meer sediment aangevoerd dan afgevoerd. Het gevolg is dat de bodem omhoog komt. Diepe geulen slibben dicht, zoals de vaargeul bij Ameland.

In de westelijke Waddenzee is sinds de afsluiting van de Zuiderzee vooral sprake van een toename in de getijslag (hoger hoogwater en lager laagwater). Hierdoor stroomt er rondom Texel en Vlieland juist meer water, terwijl aan de Friese Waddenzeekust de sedimentatie juist weer toeneemt.

Op sommige plekken in de Waddenzee daalt de bodem doordat er onder de bodem gas of zout wordt gewonnen. Op korte termijn wordt het ‘gat’ dat ontstaat op een natuurlijke manier opgevuld met zand. Echter, dit betekent wel dat er netto meer erosie van de Noordzeekusten van de Waddeneilanden plaatsvindt.

De bedrijven die naar gas en zout boren – en dus voor lokale bodemdaling zorgen – zijn verplicht een bepaalde hoeveelheid extra zandsuppletie in de Noordzeekustzone te bekostigen. Dit beïnvloedt vervolgens wel de bodemsamenstelling en heeft dus gevolgen voor het bodemleven. Daarnaast veroorzaakt deze bodemdaling op lange termijn een disbalans tussen zeespiegelstijging en het meegroeien van de wadbodem. Met het oog op de toch al ongunstige toekomstscenario’s is dat niet wenselijk.