Minder vissen is beter
Een grootschalige meta-studie heeft onomstotelijk aangetoond dat de garnalenvisserij op de Waddenzee nadelige effecten heeft op dieren die in en op de zeebodem leven, op vispopulaties en beschermde vogels. Katja Philippart, directeur van de Waddenacademie, legt uit wat dit betekent.
Beoordeling van ecologische effecten van garnalenvisserij op bodem en biota
Eind september kwam het rapport Beoordeling van ecologische effecten van garnalenvisserij op bodem en biota uit, geschreven onder de vlag van Wageningen Marine Research en Waddenacademie in opdracht van het ministerie van Landbouw Natuur & Voedselkwaliteit (LNV). Het rapport heeft als doel om een compleet en betrouwbaar beeld te geven van de effecten van garnalenvisserij op de natuurlijke omgeving. “Dat was hard nodig, want dat was er tot nu toe niet”, zegt Katja Philippart, directeur van de Waddenacademie. “Tot nu toe lag er een passende beoordeling garnalenvisserij natura 2000 gebieden (in juli 2022 opgesteld door een consultancybureau in opdracht van de visserijsector, red.) gericht op de aspecten die (juridisch) relevant zijn voor de vergunningen voor menselijke activiteiten in Natura 2000 gebieden en die concludeerde: er zijn geen beduidende effecten van de garnalenvisserij op de natuurlijke kenmerken van de Waddenzee. Nu is alles wat we weten samengebracht door een brede groep van experts van verschillende universiteiten en onderzoeksinstituten, waarbij ook twee mensen uit de visserijsector zelf betrokken waren. Het is een breed gedragen, compleet overzicht van alle bekende onderzoeken op dit gebied met een grondige analyse van datgene wat wel en wat niet bekend is over de effecten van garnalenvisserij.”
Bewezen effecten
Het rapport trekt drie belangrijke conclusies, vertelt Philippart: “Ten eerste staat vast dat de garnalenstand te lijden heeft onder ‘groei-overbevissing’; er worden te veel nog kleine dieren gevangen, die beter nog even hadden kunnen doorgroeien. Dit betekent ook dat als er minder zou worden gevist, uiteindelijk de totale vangst groter wordt. Ten tweede is nu duidelijk dat de bodemberoering door de garnalenvisserij wel degelijk een effect heeft op dieren die in en op de bodem leven, dat bijvangst vispopulaties aantast, vooral die van schol, en we zien dat beschermde vogels (zoals de zwarte zee-eend) door verstoring worden verjaagd van hun voedselbronnen – al gaat dat laatste natuurlijk op voor alle schepen die op de Waddenzee rondvaren. Maar, en dat is de derde conclusie, ook is helder geworden welke kennis over ecologische effecten van garnalenvisserij wel belangrijk, maar (nog) niet beschikbaar is.” Daarmee doelt Philippart onder meer op de ‘cumulatieve’ effecten: de combinatie van de effecten van garnalenvisserij met die van andere menselijke activiteiten op de Waddenzee.
Pijnlijke keuzes
Volgens Philippart is het zaak dat nu alle partijen samenwerken aan een oplossing: “Ik hoop op een scenario waarin wij als Nederland aan onze verplichtingen jegens Natura 2000-gebieden kunnen voldoen, maar waarin vissers ook nog een normale boterham kunnen verdienen. Daarvoor zijn heldere keuzes nodig. Keuzes die geloofwaardig zijn voor alle partijen en die gelden voor de lange termijn. Iedereen moet kunnen gedijen op basis van de afspraken die gemaakt gaan worden. Alle partijen én de natuur. Maar als dat niet lukt, dan zullen er (mogelijk pijnlijke) keuzes gemaakt moeten worden door de minister.”
Standpunt Waddenvereniging
‘De visserij moet beter worden afgestemd op het bodemleven’
Nederlandse garnalenvissers die werken in Natura 2000-gebieden doen dat onder een zogeheten gedoogbeschikking; de vergunning voor de vissers is begin 2023 verlopen. In afwachting van een nieuwe vergunningprocedure is de gedoogbeschikking per 1 oktober verlengd tot begin 2025. De vissers kunnen dus op de oude voet doorvissen, al moeten ze hun hun schepen wel voorzien van katalysatoren of schonere motoren. De Waddenvereniging is uit protest tegen de verlenging van de gedoogvergunning uit het overleg gestapt met de vissers en het ministerie over de toekomst van de garnalenvisserij en onderzoekt of via de rechter de gedoogregeling kan worden teruggedraaid.
De Waddenvereniging wil dat er bindende afspraken komen over waar, wanneer en hoeveel er in de Waddenzee op garnalen mag worden gevist. Belinda Burtonshaw, mariene bioloog bij de Waddenvereniging: “Garnalen worden gevangen door met vistuig over de zeebodem te ‘schrapen’, waardoor de zeebodem keer op keer centimeters diep wordt omgewoeld, soms hetzelfde stuk wel 30 keer per jaar. Zo krijgt de zeebodem geen kans te herstellen. De garnalenvisserij moet dus beter worden afgestemd op het bodemleven. Wij vinden dat er sowieso niet meer zou moeten worden gevist op de slibrijke bodems, waar het meest gevoelige, langlevende bodemleven zich bevindt, zoals wormen, mosselen en schelpen. Zoals dit rapport aantoont is de schade door de garnalenvisserij daar het grootst. Het rapport laat bovendien zien dat het ook in het belang van de garnalenvissers zelf is om minder te vangen.”
Verdieping
Op onze dossierpagina vind je het volledige rapport en meer achtergrondinformatie over garnalenvisserij en het effect op het bodemleven van de Waddenzee.
Dossierpagina met rapport
Het magazine WADDEN ook lezen?
Dit artikel is verschenen in het magazine WADDEN van december 2023 en geschreven door Diederik Plug met fotografie van Cris Toala Olivares en Henk Postma.
Ontvang 3x per jaar het (digitale) magazine WADDEN voor €32,50 met prachtige fotoreportages, interessante artikelen en speciale lezersvoordelen. Met jouw lidmaatschap help je het Waddengebied te beschermen.
Magazine bestellen