Vijf vragen over de luchtkwaliteit in het Waddengebied
Lekker uitwaaien op de Waddeneilanden, want daar is de lucht zo schoon. Althans, dat wordt altijd gezegd. Is het waar? Zo ja, hoe komt dat dan?
1. Is de lucht op de Wadden echt zo schoon?
De lucht in het Waddengebied is inderdaad een stuk schoner dan op veel andere plekken in Nederland. Wie op de website van het RIVM de kaartjes over luchtkwaliteit bekijkt, ziet bijvoorbeeld bij stikstofdioxide grote rode vlekken (hoge waarden) in de Randstad en veel blauw (lage waarden) in het noorden van het land. Vooral de vastelandskust langs de Groningse Waddenzee en de eilanden scoren goed. Op de Waddenzee zelf wordt niet gemeten.
2. Welke stoffen veroorzaken luchtvervuiling?
In Nederland gaat het bij luchtvervuiling vooral om stikstofoxiden en fijnstof, een verzameling van verschillende zeer kleine vaste stoffen die diep in de longen kunnen belanden. Vooral roet is een schadelijk type fijnstof, dat ontstaat bij onvolledige verbranding en kankerverwekkende PAK’s (Polycyclische aromatische koolwaterstoffen) kan bevatten. Verkeer en industrie zijn vaak boosdoeners, al kan landbouw ook sterk bijdragen aan de fijnstofconcentratie in een gebied. In dat geval gaat het om mest- en voerdeeltjes, huidschilfers en deeltjes van veren en haren. Niet voor niks kleuren op de fijnstofkaart van het RIVM ook de gebieden in het oosten en zuiden van het land met veel intensieve veehouderij, diep rood. Rotterdam steekt er zowel qua stikstofoxyden als fijnstof met kop een schouders bovenuit.
3. Waardoor is de waddenlucht zo schoon?
Dat komt vooral doordat er in het Waddengebied weinig mensen wonen, er weinig verkeer het gebied doorkruist en er niet veel industrie is. Vergelijk het met Rotterdam waar veel meer mensen in een klein gebied wonen, veel industrie is en ook nog veel vrachtverkeer en scheepvaart voor uitstoot van vervuilende stoffen zorgen. Op de eilanden is bovendien aanvoer van relatief schone zeelucht, vooral wanneer de wind uit het noorden of noordwesten komt. Er zijn ook vermoedens dat zeelucht deels nog onbekende eigenschappen heeft die de gezondheid van mensen bevorderen. Onder andere door Universiteit Gent wordt hier serieus onderzoek naar gedaan. Zo vonden onderzoekers in zoutspray uit zee een door algen en bacteriën geproduceerde stof die mogelijk cholesterol verlaagt en longkankercellen doodt.
4. Is de lucht in het hele Waddengebied schoon?
Ook in het Waddengebied zijn plekken met minder goede luchtkwaliteit. Zo doen steden als Leeuwarden, Groningen, Harlingen en Den Helder het minder goed wanneer het om stikstofdioxide gaat. Dit geldt ook voor de omgeving van snelwegen die door Friesland en Groningen lopen. Een deel van Texel en een deel van de Friese waddenkust hebben ook iets hogere concentraties, maar blijven wel onder het door de Wereldgezondheidsorganisatie bepaalde veilige niveau.
5. Zijn de inwoners van de Wadden gezonder?
Dat is moeilijk hard te maken. Maar uit diverse onderzoeken blijkt dat vuile lucht ook echt ziek maakt en bijvoorbeeld kanker en hart- en vaatziekten kan veroorzaken. Deze risico’s zijn in het Waddengebied dus in elk geval kleiner. Mensen met een chronische longaandoening, zoals astma of COPD, hebben vaak baat bij een omgeving met schonere lucht. Het is dan ook niet gek dat vanuit het hele land mensen schone lucht komen opsnuiven in het Waddengebied. Terschelling herbergt zelfs meerdere zogenoemde luchtvluchtelingen. Sommige van hen waren in hun eerdere woonplaats veroordeeld tot een scootmobiel, maar lopen op het eiland vrolijk rond.
Het magazine WADDEN ook lezen?
Dit artikel is verschenen in het magazine WADDEN van september 2023 en geschreven door Koen Moons.
Ontvang 3x per jaar het (digitale) magazine WADDEN voor €32,50 met prachtige fotoreportages, interessante artikelen en speciale lezersvoordelen. Met jouw lidmaatschap help je het Waddengebied te beschermen.
Magazine bestellen