Volksverhuizingen
Het veranderende klimaat heeft duidelijk gevolgen voor de Nederlandse kustwateren; ook de Waddenzee verandert langzaam maar zeker. Er worden steeds meer schelpdieren gevonden die een aantal jaren geleden met name in warmere, zuidelijker gelegen kustwateren voorkwamen. Tegelijkertijd nemen andere soorten langzaam af. De opwarming van de Waddenzee speelt daarin zeker een rol. Er is het afgelopen jaar veel gediscussieerd over de afname van mosselbanken in de Nederlandse Waddenzee. Deze afname lijkt grotendeels te wijten aan overbevissing. Maar er is meer aan de hand. Ook in de Duitse en Deense Waddenzee gaat het niet goed met de mosselbestanden. Voor de mosselen komen andere, nieuwe soorten in de plaats. Klimaatverandering speelt een belangrijke rol in de verschuiving van soorten, aldus Duits onderzoek. Strenge winters komen steeds minder vaak voor, zomers worden steeds warmer en het voorjaar valt steeds vroeger. Deze veranderingen hebben de noordwaartse verschuiving van een aantal soorten gestimuleerd; zo hebben een aantal soorten via de Zeeuwse wateren hun weg weten te vinden naar de Waddenzee.
Japanse oester
De Japanse oester is het meest opvallende voorbeeld. Deze grote oester met messcherpe kanten heeft een wereldwijde verspreiding. De soort komt onder meer voor aan de kusten van de Verenigde Staten en Australia en langs de Middellandse Zee. Pas in de jaren zestig heeft de Japanse oester zich in de Oosterschelde gevestigd en zij komt de laatste decennia in steeds grotere aantallen voor in de Waddenzee. Door de opwarming kan zij zich hier steeds beter handhaven.Muiltje
Minder in het oog springend, maar als fenomeen even opvallend, is de komst van het muiltje in de Waddenzee. Muiltjes vormen vaak kettingen van twee tot twaalf aan elkaar gehechte schelpen. De soort komt oorspronkelijk van de Noord-Amerikaanse kust en maakte begin vorige eeuw de oversteek naar Europa via het ballastwater van grote zeeschepen. Vanuit Frankrijk is zij geleidelijk aan noordwaarts opgeschoven. Het muiltje werd in de jaren dertig nog sporadisch waargenomen, maar is tegenwoordig een veel voorkomend schelpdier.Veranderingen in het voorkomen van verschillende soorten schelpdieren hebben gevolgen voor het hele ecosysteem. Nieuwe soorten nemen hun eigen plaats in. Soms worden de oorspronkelijke bewoners daarbij verdrongen. Echter, het Duitse onderzoek heeft aangetoond dat er in het geval van de achteruitgang van mosselen geen sprake is van verdringing. De aantasting van de leefomgeving en de huidige klimaatsverandering vormen waarschijnlijk een belangrijkere oorzaak.
Bron: Nehls ea. (2006) Helgoland Marine Research 60(2): 135-143
De Bruyne en de Boer (2008) Schelpen van de Waddeneilanden
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
