Wadgeluk

Door Gerbrand Gaaff
 

“We varen onder een bewolkte lucht door de Oude Vlie, in de westelijke Waddenzee. Dan breekt het wolkendek, steeds meer blauw tussen het grijs. Het zicht verbetert en aan de horizon zien we opeens het Vuurboetsduin op Vlieland, de blinkende duinen van de Noordsvaarder en de Brandaris. Een moment van puur geluk.” Aldus een wadzeiler. Uit Engels onderzoek blijkt dat je voor de hoogste geluksbeleving in kustlandschappen moet zijn. En dus zeker ook in het waddengebied.

Het Engelse onderzoek is uitgevoerd met behulp van de Mapiness-app. Deze app vraagt de gebruiker om een aantal keer per dag vast te leggen wat hij of zij doet en waar hij of zij is. Tegelijkertijd moet de gebruiker op een schaal aangeven hoe gelukkig hij of zij zich voelt. De Mapiness-gebruikers voelen zich duidelijk beter in een natuurlijke omgeving dan in een stedelijke. En onder de natuurlijke landschappen zijn de respondenten gelukkiger in een kustgebied dan in bergen, zoetwatergebieden, bossen of agrarisch cultuurland.

Onderzoek naar wadbeleving

Het Mapiness-onderzoek verwerkt alleen data uit Engeland en Schotland. Voor een analyse van de beleving van de verschillende landschappen in het waddengebied moeten we een tijdje terug. In 1997 analyseerde een groep sociaal-pychologen in opdracht van de Waddenvereniging de beleving van verschillende landschapstypen in het waddengebied onder 500 bewoners van het gebied en 500 bezoekers van het gebied. In dit onderzoek kregen de respondenten een vragenlijst waarin ze konden aangeven met welke termen zij de verschillende landschapstypen associeerden. Ook kregen zij een serie foto’s voorgelegd met de vraag welke emotie de foto opriep, en hoe sterk die emotie was.

Het waddengebied als geheel, dus zowel binnendijks als buitendijks, werd vooral gewaardeerd vanwege de grote diversiteit aan landschappen op een overzichtelijke schaal. Dit geeft een gevoel van keuzevrijheid, van eigen baas zijn.

In het wadonderzoek werden twee grensvlakken tussen land en zee onderscheiden: de Noordzeekant van de eilanden, en het wad. Deze beide kusttypen riepen duidelijk sterkere emoties op dan de binnendijkse landschappen in het waddengebied: de duinen, het agrarisch cultuurland en  de dorpen. Dit is een opvallende microparallel met het recente Engelse onderzoek. Het verschil was het sterkst onder de bezoekers van de wadden. De bewoners hadden doorgaans wat meer positieve associaties bij de binnendijkse plekjes.

Noordzeebeleving

Het gevoel van vrijheid dat wordt opgeroepen door de verre horizon, de confrontatie met een ontzagwekkende natuur, de beleving van de elementen. Dit zijn de voornaamste termen die de respondenten noemden als ze hun positieve emoties rond strand en Noordzee duidden.  Eilandbewoners verwezen nogal eens naar de zee als een bedreiging. De angst voor overstromingen leeft nog steeds. Maar normaal gesproken voelen bezoekers en bewoners zich prima tijdens een strandwandeling.

Waddenbeleving

‘Genieten’ was de meest genoemde en hoogst scorende term die geassocieerd werd met het waddenlandschap. Wadbezoekers voelen zich één met de natuur. Droogvallende wadplaten komen langzaam tot rust, en nemen de wadloper mee in dat proces. De getijdenbeweging is een puur natuurlijk fenomeen en spreekt daarom enorm tot de verbeelding. Het spel dat wadlopers en wadvaarders met de getijden spelen wordt ervaren als een heel bijzondere relatie met de natuur. De vrijheidsbeleving wordt versterkt door de uitgestrekte vergezichten en de eilandsilhouetten aan de horizon. Tegelijkertijd ervaren veel respondenten het waddensysteem als kwetsbaar, het roept een gevoel van verantwoordelijkheid op. Maar ook deze verbondenheid wordt als een positieve waarde benoemd.

Kleur

De resultaten uit het waddenonderzoek uit 1997 geven kleur aan de resultaten van het recente Engelse Mappiness-onderzoek. Als we het waddengebied even abstraheren als een model-kustgebied wordt duidelijk waaróm mensen zich in een kustgebied gelukkiger voelen dan elders. Het belevingsonderzoek uit 1997 bevat nog steeds veel aanknopingspunten voor het ontwikkelen van educatief aanbod, de vormgeving van websites en de marketing van duurzaam toerisme in het waddengebied.

Bronnen

George MacKerron, Susana Mourato (2015):  Happiness is greater in natural environments. In press in

Global Environmental Change. Webversie: http://personal.lse.ac.uk/mackerro/happy_natural_envs.pdf

Coeterier, F., B. Ploeger, M.B. Schöne, A. Buijs (1997): Beleving van de Wadden, onderzoek naar waarden van bezoekers en bewoners. DLO Staring Centrum, Wageningen. Rapport verschenen in opdracht van de Waddenvereniging.

Mappiness-app (alleen voor iPhone):  http://www.mappiness.org.uk/