Zwaardschedegenen onthullen invasiehistorie
Door Tim van Oijen
De verspreiding van de Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus) langs de Europese kust is sinds de eerste waarneming in 1978 in Duitsland uitgebreid van Noord-Frankrijk tot aan Noorwegen. Daar is hij inmiddels onderdeel van het voedselweb geworden (zie WadWeten Amerikaanse zwaardschede zijn vis- en vogelvoer). Over de wijze waarop de Amerikaanse zwaarschede in Europese wateren is geïntroduceerd, bestaan verschillende lezingen. De meest geaccepteerde is dat larven in het ballastwater van een schip uit Noord-Amerika de Atlantische Oceaan zijn overgestoken. Vanuit hun eerste vestigingsplek zou de populatie zich vervolgens geleidelijk langs de Europese kust hebben uitgebreid. Wetenschappers hebben met DNA-analyses onderzocht of dit het geval is.
Genetische markers
De onderzoekers verzamelden Amerikaanse zwaardschedes op drie verschillende plekken langs de noordoostkust van Noord-Amerika: Shinnecock Bay (tussen New York en Boston), Cobscook Bay (nabij Nova Scotia) en Long Pond (Newfoundland). Langs de kust van Europa werden van zeven plaatsen exemplaren ingezameld van Frankrijk tot Denemarken. De wetenschappers conserveerden de dieren in alcohol en namen ze mee naar het laboratorium. Daar analyseerden ze de genetische verschillen tussen de dieren. Hieruit bleek dat er in Europa veel genetische variatie is, wat het aannemelijk maakt dat er in het verleden meerdere invasies zijn opgetreden.
Nieuwe soort
De bij Long Pond verzamelde schelpen bleken genetisch sterk van alle andere exemplaren af te wijken. Ook uiterlijk zijn ze anders: de schelpen zijn dikker en sterker en de aanhechting van de spier waarmee het beest zijn klep sluit, zit op een iets andere plek. De wetenschappers concluderen dat deze schelpen tot een andere soort behoren, die ze Ensis terranovensis hebben gedoopt, naar de vindplaats Newfoundland (terra=land; nova=nieuw). Omdat voor het huidige onderzoek op maar één plek in Newfoundland schelpen zijn verzameld, is over de verspreiding van deze nieuwe soort nog weinig bekend.
Bron
Vierna, J., K.T. Jensen, A.M. González-Tizón en A.M. Martínez-Lage (2012). Population genetic analysis of Ensis directus unveils high genetic variation in the introduced range and reveals a new species from the NW Atlantic. Marine Biology 159, p.2209-2227. Doi 10.1007/s00227-012-2006-6.
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
