Grillige garnalen

Door Romke Kats

[PIC2076]Stakingen. Euro’s per kilo. Kotter. Nederlandse Mededingings autoriteit. Wat ontbreekt er in het rijtje? De hoofdrolspeler, Crangon crangon, beter bekend als de bruine of gewone  garnaal. U heeft ‘m vast weleens zelf gevangen met een schepnetje op het strand, tijdens een excursie of op een kotter aan dek gekookt.

De garnaal is een kreeftachtige en een van de talrijkste diersoorten (zowel qua aantal als biomassa) in de zoute wateren van heel Europa. Het verspreidingsgebied is enorm. Van de Witte Zee in Rusland tot de Middellandse Zee, en van de Atlantische kust tot in de Zwarte Zee in het oosten. Uit de grote verscheindenheid aan gebieden waar de garnaal voorkomt, blijkt al dat het aanpassingsvermogen groot moet zijn. Elke zee heeft immers een eigen temperatuur, zoutgehalte en voedsel.

De garnaal is niet alleen van belang voor de visserij. Het kreeftje speelt ook een grote rol in de voedselketen (zie WadWeten Krimp in de Waddenzee). Het is daarom belangrijk om inzicht te krijgen in de factoren die een rol spelen in de populatiedynamiek van de garnaal. Dankzij langlopend onderzoek weten we nu iets meer over de  onderliggende factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van de garnalenpopulatie in de Waddenzee.

[PIC2075]Fuikvangst

Populatiedynamiek laat zich moeilijk onderzoeken. Dit komt enerzijds door de lange periode waarin de voortplanting plaatsvindt en anderzijds doordat er een constante verplaatsing is van jonge garnalen. Tijdens hun groei  trekken ze naar diepere wateren. Hierdoor kan er alleen populatieonderzoek worden gedaan op basis van volwassen garnalen.

Op Texel volgt het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek, continu en langdurig de dynamiek van het zeeleven op basis van fuikvangsten. Hierdoor is het mogelijk om factoren te herkennen die bepalend zijn voor de dichtheid van volwassen garnalen in de Waddenzee. Er zijn ook betrouwbare meetgegevens van de garnalen uit de periode 1974-2007. Gedurende deze 33 jaren was er een patroon van grote jaarlijkse fluctuaties in de dichtheid.  Verder was sprake van een toenemende trend in het jaargemiddelde. Dit komt overeen met de waargenomen toename in de commerciële vangst van garnalen. Hierbij speelt ook de toenemende inspanning van deze visserij een rol.

Jaarlijkse trek van de garnaal

De dichtheid van garnalen vertoonde ook een opmerkelijk jaarlijks patroon. De dichtheid piekte zowel in het voorjaar als in het najaar. In het najaar was deze piek structureel hoger, met ongeveer een factor vijf. De garnalen verplaatsen zich in het najaar naar de diepere gebieden uit de kust op de Noordzee. Hier overwinteren de garnalen. In het voorjaar keren de garnalen vervolgens weer terug naar de Waddenzee.

Voor de garnalenstand in het voorjaar bleken twee dingen essentieel: de stand en watertemperatuur van het voorgaande najaar en de op dat moment heersende watertemperatuur. Bepalend voor de stand van de garnaal in het najaar waren het zoutgehalte van het water en de hoeveelheid geloosd water uit IJsselmeer in de Waddenzee tijdens de voorgaande winter.

Het belang van de garnaal in het voedselweb van de Waddenzee werd zichtbaar voor verschillende predatoren van de garnaal. Haring- en baarsachtigen waren talrijker naarmate de garnalenstand hoger was.

Bron

Campos, Bio, Cardosa, Dapper, Witte & Van der Veer (2010). Population fluctuations of the Brown shrimp Crangon crangon (Crustacea: Caridae) in the western Dutch Wadden Sea, The Netherlands. Marine Ecology Progress Series 405: 203-219.