Afval naar het noorden
Door: Cora de Leeuw
De containerramp in het Waddengebied heeft veel mensen op de been gebracht, letterlijk en figuurlijk. Dat is ook niet zo vreemd, omdat de containers op een zeer drukke scheepvaartroute over boord sloegen, langs een Werelderfgoed en met gevolgen voor een ander kwetsbaar gebied, namelijk het Noordpoolgebied. Wind, stroming en zee zijn de verbindende factor.
 |
Restant van een tl-lamp, verbrijzeld op het strand van Vlieland.
Foto: Cora de Leeuw
Wind
Op 2 januari 2019 werden de stranden van de Nederlandse Waddeneilanden ten oosten van Texel overspoeld met containers en hun inhoud, doordat het vrachtschip MSC Zoe tijdens een storm 291 containers verloor ter hoogte van het eiland Borkum, op weg naar Bremerhaven. Door de getijdestroming en de overwegend noordelijke wind tijdens deze storm dreven veel spullen naar de Waddeneilanden. Binnen een paar dagen waren vrijwel alle grote, zichtbare stukken opgeruimd door jutters, hulpverleners en vrijwilligers. Maar veel klein spul is niet op te ruimen en ligt nog in het zand, tussen de vegetatie of het drijft in zee.
 |
Visualisatie overboord geslagen en aangespoelde containers.
Bron: Rijkswaterstaat
Zeestroming
Internationaal onderzoek laat zien dat de verspreiding van zwerfafval in zee een wereldwijd en groot probleem is. Het gaat om onschatbare en grote hoeveelheden (miljoenen tonnen), met grote gevolgen en gevaren voor het milieu, transport en de biodiversiteit, economie en navigatie. Vooral microplastics zijn een groot probleem. Een overzicht van wat al bekend is over het effect van microplastics op kleine en grotere dieren in de Waddenzee en elders is beschreven in de WadWeten van 11 januari 2019. In ‘Identified floating objects’, de WadWeten van 23 juni 2011 is beschreven dat de waterstroming vanuit onze Waddenzee en Noordzee eerst naar het oosten (de Duitse Bocht) en dan noordwaarts naar de Deense wateren stroomt. Recent onderzoek naar de hoeveelheid plastic in de oceanen, inclusief kennis over waar het vandaan komt, waar het zich ophoopt en hoe het daar terechtkwam, wordt gedaan met computersimulaties van zeestromingen.
Naar het noorden
Uit gemeten gegevens en computermodellen blijkt dat de zeestroming vanuit de Waddenzee en de Noordzee ver naar het noorden gaat, tot rond de Noordpool. Er is zelfs een grote kans dat inhoud van de gezonken containers over enkele maanden in het Arctisch gebied bij Spitsbergen terecht komt (zie de animatie). De golfstroom naar het noorden is tientallen kilometers breed en laat zwerfafval jaren in het Arctisch gebied ronddrijven, met alle gevolgen voor dit kwetsbare gebied.
 |
Animatie (Van Sebille e.a.) van deeltjestransport vanuit de
Noordzee naar de Noordpool.
Klik op de afbeelding om de animatie te starten.
Gevolgen
Het is daarom een goede zaak dat er direct na de ramp met het opruimen werd begonnen. Van de 291 over boord geslagen containers zijn er 18 aangespoeld. Na 16 dagen waren er 7 containers geborgen en 238 in zee gelokaliseerd. Naar de anderen wordt nog gezocht. Het bergen van de containers in zee gaat nog maanden duren, omdat er alleen overdag en met rustig water kan worden gewerkt. De berging is ook afhankelijk van de scheepvaart, het zicht onder water, het getijde en de ligging.
Wageningen Marine Research doet al jaren onderzoek naar toxische stoffen, plastic zwerfvuil en de gevolgen voor het leven in zee. Er is nu ook onderzoek aangekondigd door Rijkswaterstaat, de Waddenacademie en de Rijksuniversiteit Groningen naar met name de effecten van plastics en andere stoffen die nog lang in het Waddengebied aanwezig zullen zijn. Ook een evaluatie van deze ramp, die plaatsvond op de drukst bevaren scheepvaartroute ter wereld, en die ook nog eens langs een Werelderfgoed loopt, zal zeker plaatsvinden. Temeer omdat het de verwachting is dat het containertransport ook in de toekomst zal blijven toenemen.
Bronnen
• Hardesty, B.D., J. Harari, A. Isobe, L. Lebreton, N. Maximenko, J. Potemra, E. van Sebille, A.D. Vethaak & C. Wilcox, 2017. Using Numerical Model Simulations to Improve the Understanding of Micro-plastic Distribution and Pathways in the Marine Environment. Front. Mar. Sci., 31 March 2017
• Artikel op NOS https://nos.nl/artikel/2265948-rommel-uit-containers-drijft-naar-noordpool-ramp-voor-fragiel-ecosysteem.html
• Artikel op Rijkswaterstaat https://www.rijkswaterstaat.nl/water/vaarwegenoverzicht/waddenzee/opruimactie-containers-waddenzee-en-noordzee/index.aspx
• Facebook pagina van Rijkswaterstaat https://www.facebook.com/Rijkswaterstaat/
• Nieuws op Veiligheidsregio Fryslân https://www.veiligheidsregiofryslan.nl/intern/overboordgeslagen-containers/
• Wadweten https://www.waddenvereniging.nl/wadweten/5421-identified-floating-objects.html
• Artikel van Waddenacademie Rijkswaterstaat en Waddenacademie starten onderzoek naar plastic verontreiniging.
• Artikel van Dagblad van het Noorden 'Container-incident toont aan hoe veilig containervervoer eigenlijk is.'
• Artikel van Wageningen University Research https://www.wur.nl/nl/show/Vijf-vragen-over-de-impact-van-de-containerramp-met-de-MSC-Zoe.htm
• Project van de Rijksuniversiteit Groningen Waddenplastic.nl
• Kaart met windrichtingen www.windy.com
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
