Ga met ons mee op excursie
Maak een verschil voor het waddengebied met je bedrijf, vrienden of familie!
Home Waddenmagazine Voor mij is de natuur belangrijker dan muziek
Achter het orgel in de Alte Kirche van het Duitse Waddeneiland Pellworm beroert Birgit Wildeman zachtjes de toetsen; het beeld zoomt in op haar rechterhand, die voorzichtig een van de registerknoppen uittrekt, op zoek naar de geluiden van de Waddenzee in al haar wispelturige kracht. De klanken die Wildeman in deze scène uit Silence of the Tides uit het vroeg-18e-eeuwse orgel tovert vormen geen filmmuziek in de klassieke zin; Wildeman weeft een tapijt van geluiden die de kijkervaring aanvullen en versterken, ze voert je mee op orgelklanken die zich zachtjes vleien over het wassende water dat je in beeld op je af ziet komen; geluidsgolven die spannend klinken, onheilspellend, maar ook heel melancholisch.
Birgit Wildeman werd geboren Münster, studeerde aan de Musikhochschule in Keulen orgel en piano en studeerde daarna van 1988 tot 1990 in Amsterdam aan het Sweelinck Conservatorium. Sindsdien geeft ze orgelconcerten in heel Europa, solo en in samenwerking met andere musici. Maar vraag aan Wildeman wat voor haar belangrijker is, muziek of de natuur, en ze antwoordt zonder aarzeling: ‘De natuur. Altijd. De natuur is er altijd geweest en zal er altijd blijven; kunst is mooi, ze speelt een belangrijke rol doordat mensen zich ermee kunnen uitdrukken – ze is ondeelbaar met de mensheid verbonden. Maar net als de mens, is de kunst vluchtig – belangrijker is om via kunst, via muziek te hameren op de boodschap dat natuurbescherming essentieel is.’
Zeker de bescherming van de natuur in “haar” Wadden. Die is haar extra dierbaar, want Wildeman woont al 28 jaar op Föhr, een buureiland van Pellworm. In de plaatselijke kerk geeft ze ook vaak orgelconcerten, met muziek van de klassieke orgelcomponisten zoals Bach, Buxtehude, Franck, Sweelinck of Frescobaldi, gecombineerd met natuurfoto’s en teksten over de rijke natuur in de Wadden, de schoonheid van het gebied. ‘Ik wil de mensen meegeven dat die mooie plek waar ze zijn en de natuur die ze om zich heen zien gevaar lopen.’ Die missie is voor haar enorm belangrijk. Niet voor niets volgt Wildeman (die trouwens ook biologie heeft gestudeerd) momenteel een opleiding tot natuurcoach.
‘Ik zocht altijd al naar een manier om ruimte te ervaren, om in verbinding te zijn met de natuur. Dat heb ik gevonden in de Wadden.’ En dat wil ze ook uitdragen. Want dat de waddennatuur in de knel zit, stemt haar droevig. Vandaar die melancholische ondertoon in haar muziek? ‘Ja, die melancholie zit ook wel in mij’, zegt Wildeman. ‘Ooit was het gebied waar de Oostfriese eilanden liggen vasteland. Het overstroomde meermalen en het huidige waddengebied ontstond; duizenden mensen zijn daarbij omgekomen. Alleen enkele oude kerken en kerkhoven herinneren nog aan hen. Dat stemt nederig. En nu bedreigt de klimaatverandering de waddennatuur opnieuw, dit fragiele systeem kan verdwijnen als we niets doen. En dat terwijl we al iets van vijftig jaar weten dat we zo niet verder kunnen. Die gedachte doet me soms bijna persoonlijk pijn. Daarom vind ik het zo belangrijk om de bewustwording van de mensen met behulp van mijn muziek te vergroten.’
In dat opzicht was de vraag van filmmaker Pieter-Rim de Kroon om muziek bij zijn waddenfilm te maken voor Wildeman een geschenk uit de hemel, zegt ze. ‘De film was voor mij een perfecte manier om mijn gevoel over de waddennatuur uit te drukken, om dat verhaal te vertellen. Ik heb me een week als het ware ondergedompeld in de filmbeelden zoals Pieter-Rim die beschreef en ben op zoek gegaan naar de klanken die bij me opkwamen, welke geluiden voor mij het ‘Wattwesen’ – zeg maar de essentie van de Wadden – vertegenwoordigen. Uiteindelijk is de muziek zoals in de film te horen is grotendeels geïmproviseerd en dat was een heel intensief proces; die paar minuten muziek hebben alles uit me geperst.’
En in het resultaat klinkt naast die prachtige melancholie toch ook hoop door. Want er zijn gelukkig lichtpuntjes, zegt Wildeman. ‘Het natuurbewustzijn groeit. Er wordt veel gedaan aan de bescherming van de Waddenzee en haar natuur en Nederland en Duitsland werken op dat gebied ook veel samen. Dat stemt me hoopvol. Maar de mens is helaas gemakzuchtig. We moeten de boodschap dus blijven benadrukken. Het is mooi dat Silence of the Tides daar een bijdrage aan levert.’
Het eiland Föhr, waar Birgit Wildeman woont, ligt samen met de eilanden Sylt, Amrum, Pellworm en Nordstrand in het Noord-Friese Waddengebied, voor de kust van de Duitse deelstaat Schleswig-Holstein. In dit deel van de Waddenzee liggen ook de Halligen, de terpeilanden die bij stormvloed onderwater lopen. De eilanden maakten ooit deel uit van een grote landmassa. Bij een grote stormvloed in 1362 werden de Noord-Friese eilanden en de Halligen definitief gescheiden van het vasteland en in de eeuwen daarna ontstond gaandeweg de huidige kustlijn. Föhr raakte voor het laatst in 1825 door een stormvloed overstroomd.
Dit artikel is verschenen in het WADDEN magazine van september 2022. Tekst Diederik Plug en foto’s Pieter-Rim de Kroon. Wil je het magazine ook ontvangen? Word lid van de Waddenvereniging vanaf €27,- per jaar, steun ons werk en ontvang het magazine 4x per jaar in de (digitale) brievenbus.
