Ga met ons mee op excursie
Maak een verschil voor het waddengebied met je bedrijf, vrienden of familie!
Home Waddenmagazine Lauwersmeer; zoet waar het moet, zout waar het kan
Verbetering waddennatuur
Die noodzakelijke natuurverbetering wordt ook gestimuleerd vanuit Europese programma’s als Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water. Om aan al die doelstellingen te kunnen voldoen wordt er nu aanvullend vanuit de Programmatische Aanpak Grote Wateren gewerkt aan herstel van verloren leefgebieden, van natuurlijke dynamiek en van zoet-zoutverbindingen. Daarvoor is ook geld beschikbaar. ‘De grens tussen het zoute wad en het zoete achterland is nu heel hard, terwijl dat van nature helemaal niet zo was. Dat is voor heel veel dier- en plantensoorten een probleem, denk aan trekvissen die normaal migreren tussen zoet en zout, en dieren en planten die specifiek in de brakke delen vertoeven waar zoet en zout samenkomen. De voormalige Lauwerszee is dus een gebied waar herstel en verbetering van de waddennatuur op substantiële schaal kan plaatsvinden’ aldus Bijl.
Landbouw en zoute invloeden gaan vaak niet goed samen, maar volgens Bijl speelt het plan juist mooi in op een ontwikkeling die al aan de gang is: verzilting van het Waddenkustgebied. Er treedt nu ook al verzilting van landbouwgronden op vanuit de ondergrond en dat zal in de toekomst alleen maar meer worden. Door zeespiegelstijging wordt de druk van het zeewater hoger, waardoor meer zout water via de diepere bodem onder de dijk doorkomt en via het grondwater weer zijn weg naar boven vindt. ‘Met dit plan worden zowel de landbouw als de waddennatuur geholpen’, aldus Bijl. ‘In het noordelijk deel van het Lauwersmeer staan we zoutinvloeden toe, wat heel goed is voor de waddennatuur. Het deel dat ten zuiden van de drempel ligt, wordt juist zoveel mogelijk zoet gehouden. Daar kijken we samen met de landbouw hoe we het gehele jaar goed met het zoete regenwater kunnen omgaan. Ook wordt hier geëxperimenteerd met gewassen die beter tegen zout kunnen. Een win-winsituatie.’
Teun de Jong van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) denkt graag mee. ‘In andere delen van het land worden nog weleens plannen zomaar over de schutting gegooid, hier is dat gelukkig anders. Met de Waddenvereniging hebben we een goede dialoog opgebouwd, dus ook in dit geval zijn we bereid om over de plannen mee te denken.’ Hij ziet het plan vooral als winst voor de natuur, bang voor extra verzilting van landbouwgronden is hij voorlopig niet. ‘Die wordt nu vooral veroorzaakt door bodemdaling als gevolg van mijnbouwactiviteiten’, zegt De Jong. ‘De autonome verzilting kunnen we ook aan door aanpassingen. Om te beginnen hebben we aanvoer van zoet water uit het IJsselmeer, en daarnaast wordt er door middel van veredeling gewerkt aan gewassen die beter tegen zout kunnen. Ook kijken we naar meer gebruik van wintergewassen.’ De Jong wil desondanks graag meedenken, al heeft hij wel randvoorwaarden. ‘Het Lauwersmeer is belangrijk voor de afwatering van de Noordelijke provincies, voor Fryslân zelfs voor 75 procent. Dus een voorwaarde is onder andere dat het peil niet hoger wordt’, aldus De jong.
Aaltje Rispens, akkerbouwer langs het Lauwersmeer en voormalig waterschapbestuurder, maakt zich wel zorgen om verzilting. ‘Met het oog op klimaatverandering is wel te verwachten dat dat een gevaar gaat vormen. En in een kleigebied als hier moet je dat echt voor zijn. Is het zout eenmaal in de kleigrond geweest, dan gaan de kleideeltjes aan elkaar plakken en kun je het niet meer bewerken en kunnen de wortels er moeilijk doorheen. Dat maakt dat wij nu al wel in actie komen.’ Rispens ontwikkelde al eerder samen met andere boeren het project Zoet op zout, waarin diverse partijen onderzoek doen naar methoden om zoet water beter vast te houden.
Ook voor Rispens is het waterpeil een heikel punt, maar voor het plan met een zoutdrempel staat ze wel open. ‘Er moet nog wel veel onderzoek gedaan worden, bijvoorbeeld in hoeverre de drempel het zoute water echt tegenhoudt. Maar het fijne aan de samenwerking met onder andere de Waddenvereniging is, dat we dit in gezamenlijkheid bekijken en samen naar oplossingen voor de toekomst zoeken, met oog voor ieders belangen. En als het dan mogelijk is om te zorgen voor voldoende zoet water voor de landbouwgronden en ook zout water in te laten waar de natuur van kan profiteren, is dat natuurlijk hartstikke mooi…’
De details moeten met alle partijen nog verder worden uitgewerkt, maar Bijl gelooft heilig in het plan. ‘Dit is altijd een robuust dynamisch gebied langs de Waddenkust geweest, waar mensen al eeuwenlang in een dynamisch landschap leven. Dat hoort bij het gebied en de mensen in het gebied. Voor alle gebruikers is het winst als er op een verstandige manier een robuuster, sterker, klimaatbestendiger gebied komt. Ook voor de recreant, die voelt zich weer echt in een kuststreek, met de geur van het zilte water waar veel mensen van houden.’
De Waddenvereniging zet zich in voor een duurzame toekomst van het Lauwersmeergebied. We geloven dat de vormgeving daarvan door en voor de mensen in het gebied moet gebeuren. Het Manifest Lauwerskust is een visie voor de Lauwerskust voor 2050 en verder. Het werd opgesteld door vijf ondernemers uit Friesland en Groningen, die wonen en werken in het gebied. De opstellers streven naar een sterke, gebiedseigen economie, met de ecologische draagkracht van het kustgebied als basis.
Dit artikel is verschenen in het WADDEN magazine van september 2021, tekst Koen Moons, foto’s Henk Postma.
Wil je het magazine ook ontvangen? Word lid van de Waddenvereniging vanaf €27,- per jaar, steun ons werk en ontvang het magazine 4x per jaar in de (digitale) brievenbus.
Sinds de publicatie van dit artikel hebben we niet stilgezeten. We zijn met elkaar weer een stap verder in de ontwikkeling van het Lauwersmeergebied. Bekijk de laatste stand van zaken hier: Van zorgen naar zekerheid rond zoet en zout. Gebiedsproces KRW Lauwersmeer biedt perspectief aan natuur en landbouw.
