Ga met ons mee op excursie
Maak een verschil voor het waddengebied met je bedrijf, vrienden of familie!
Home Waddenmagazine ik jut, jij jut, wij jutten
In de vroege ochtend of avond, als heel Terschelling óf nog in bed ligt óf aan de maaltijd zit, trekt Maarten Sjoers van Eco Safari Terschelling er met zijn gasten op uit. ‘Op die tijdstippen kom je weinig mensen tegen en zijn de dieren het meest actief.’ Als enige op het eiland kreeg Maarten toestemming van Staatsbosbeheer om met zijn 100% elektrische wagentjes de natuurgebieden in te trekken. Sjoers houdt het kleinschalig, anders vindt hij er niks aan. In coronatijd is het gedwongen nog iets kleinschaliger.
Op een winderige zaterdagavond in het voorjaar verwelkomt hij de Zuid-Hollanders Jolijn en Roderick Guépin. Drie jaar geleden waren ze in Zuid-Afrika op safari, het leek hen leuk dat ook op Terschelling te doen. In twee wagentjes vertrekt het kleine gezelschap vanuit Lies. Australische herder Sinne zit prominent naast haar baasje op de voorstoel. ‘Sinne is heel goed in reeën zoeken’, introduceert Sjoers haar. Zelf is hij ook niet slecht in dieren zoeken. In korte tijd zien we een bruine kiekendief met een muis in zijn klauwen, een sperwer die een konijn heeft gevangen en een roodborsttapuit die zijn geriedel vanuit de top van een struik laat horen ‘Hij zit daar prachtig,’ fluistert Sjoers, ‘kenners zouden een moord doen voor zo’n foto.’ Klik, klinkt het drie keer achter elkaar. Wij hebben hem. Een fazant scharrelt op twee meter afstand van onze ecowagentjes door het helmgras. Wij praten – weliswaar gedempt – met elkaar, maar het beest raakt er niet door van de wijs. ‘Dieren zijn niet bang voor machines,’ weet Sjoers, ‘maar als we wandelaars waren, was hij allang weggeweest.’
We rijden over zandpad na zandpad, door nat wilgenbos, een duintop op, en nog één. We zien de Noordzee, we zien hazen, konijnen en nog meer vogels. Zwanen zelfs. Sjoers: ‘Die heb ik hier nog nooit gezien, zwanen zijn vogels van zoet water.’ Hij attendeert ons op het trillerige geluid van rugstreeppadden in een duinvallei die helemaal onder water staat. ‘In de zomer is het hier droog, dan groeit er zonnedauw.’ Hij dist het ene na het andere interessante weetje op, de Guépins hangen aan zijn lippen. Jolijn: ‘We hebben vandaag al heel vaak tegen elkaar gezegd: wat is het hier ontzettend mooi. Wij gaan zeker terugkomen, mét de kinderen. En dan boeken we een jutsafari bij Maarten.’ Sjoers verheugt zich op de jutsafari’s die hij straks gaat aanbieden. ‘Een paar keer het wagentje uit om afval te rapen is ook een mooie break tussen al mijn verhalen door. En hoe mooi wil je het hebben? Terwijl je geniet van de natuur, help je die natuur ook mooi te hóuden en voorkom je bijvoorbeeld dat zo’n prachtige kiekendief plastic binnenkrijgt. ‘Hij wijst naar de duinrand waar een dieporanje zon langzaam achter verdwijnt. ‘Is dat een safarizon of niet?’ Zuid-Afrika is er niks bij.
Toen zijn vrouw vroeg waar haar fiets toch was gebleven en hij moest bekennen dat die bedolven was geraakt onder zijn verzameling plastic, wist Vincent Kooijman van de Jut Fabriek dat het tijd was de zaken groter aan te pakken. De oprit naast huis was ook al niet meer te zien door alle viskratten- en manden. Binnen een halfjaar nadat hij samen met buurman Ivo Wiersma in de schuur achter huis De Jut Fabriek was begonnen, verhuisden de mannen hun onderneming naar een loods op het industrieterrein van West-Terschelling.
Met zagen, shredders, verwarmingsinjectoren, persen, mallen en niet te vergeten een tiental vrijwilligers worden hier sinds een jaar nieuwe producten gemaakt van plastic afval. Zoals alle Terschellingers zijn ook Vincent en Ivo strandjutters. ‘Na harde wind ga je natuurlijk altijd even kijken wat er op het strand ligt. De mooie dingen – een boeitje, een goed stuk hout – worden altijd meteen meegenomen. De rotzooi blijft liggen. Wij vroegen ons af hoe we dat een bestemming zouden kunnen geven. Want dat spul moet zo snel mogelijk de natuur uit.’ De mannen gingen googelen en ontdekten dat het relatief eenvoudig is om zelf plastic te recyclen. Sindsdien kijken ze anders naar alles wat op de vloedlijn ligt.
Kooijman: ‘Het blijft natuurlijk rotzooi, maar wij denken nu: we maken het schoon en we gaan er iets moois van maken. We zien het niet meer als afval maar als grondstof voor een nieuw product.’ Tegen de wand van De Jut Fabriek staan grote plastic bakken opgestapeld met verschillende kleuren geshredderd plastic. Vrijwilligers Merel, Dave en Storm zijn deze middag geconcentreerd bezig dit granulaat tot nieuwe producten te verwerken. Verschillende Terschellinger winkels verkopen inmiddels schaaltjes, bloempotten, kapstokhaakjes en boekenleggers van De Jut Fabriek. En daar haalt Merel alweer een onderzetter van versgeperst plastic uit de mal. Vandaag maakt ze witte. De onderzetters worden verkocht in setjes van de vijf kleuren van de eilander vlag.
Je zou soms haast denken dat alle plastic uit de Noordzee op het strand van Terschellinger terechtkomt, zo groot is de ‘aanvoer’. Regelmatig gooit Kooijman de laadbak van zijn 4×4 vol, maar zijn capaciteit is bij lange na niet genoeg. Sinds een jaar of twaalf is de stichting Milieujutter actief op het eiland. Voorheen boden zij al hun onafbreekbare plastic aan bij de gemeentereiniging, die het vervolgens naar de wal moest afvoeren. Nu levert de trekker van de Milieujutter gemiddeld elke maand drie tot vier bigbags af bij De Jut Fabriek. Kooijman wordt er iedere keer weer blij van. Net als van de yoghurtbakjes die eilanders komen brengen of de 1500 bloempotten die een dorpsgenoot overhad. ‘Het is het anders denken dat het mooi maakt. Ik zie plastic en weet: daar gaan we wat bruikbaars van maken.’ Natuurlijk wordt hij ook ‘allemachtig verdrietig’ als hij ziet hoeveel zwerfvuil er elke keer opnieuw op het eiland ligt. ‘Aan de andere kant geeft mij dat ook de moed en kracht om te zeggen: wij gaan met elkaar zorgen dat we dit oplossen. Gelukkig merk ik dat mensen zich steeds meer bewust worden van dit probleem en graag willen helpen.’
Binnen het project Jut van de Waddenvereniging worden – vanuit een groeiend netwerk van organisaties en ondernemers – activiteiten georganiseerd waarmee de kustlijn van Terschelling jaarrond zoveel mogelijk wordt schoongemaakt. De activiteiten zijn aangepast op waar het meeste afval ligt. Uiteraard wordt ook rekening gehouden met kwetsbare periodes en plekken in de natuur. Het is de bedoeling om het project te zijner tijd uit te breiden naar de andere eilanden en de kuststreek. Doe mee! Boek jouw jutactiviteit via www.ikjut.nl.
Zodra de coronamaatregelen het toelaten kan De Jut Fabriek weer gasten ontvangen en gaat Maarten Sjoers jutsafari’s aanbieden: ecosafari’s waarbij ook tijd is om de benen te strekken en afval te rapen. Aansluitend op de jutsafari kun je bij Vincent Kooijman van hun eigen geraapte afval een nieuw product maken. Liever op eigen houtje aan de slag? Op www.ikjut.nl vind je naast een agenda met activiteiten ook actuele informatie over hoe en waar je als individu het beste kunt opruimen.
Dit artikel is verschenen in het WADDEN magazine van december 2020, tekst en foto’s Annemarie Bergfeld.
Wil je het magazine ook ontvangen? Word lid van de Waddenvereniging vanaf €27,- per jaar, steun ons werk en ontvang het magazine 4x per jaar in de (digitale) brievenbus.
