Ga met ons mee op excursie
Maak een verschil voor het waddengebied met je bedrijf, vrienden of familie!
Home Waddenmagazine Bevlogen vogelaars
Vader Sytze en zoon Pelle Pruiksma zijn op vogeltocht, hun wekelijkse uitje. Amper stond hij op de kruin van de dijk bij Westhoek of Pelle richtte de telescoop al op een voorbijscherende vogel. ‘Een blauwe kiekendief, heit.’ De bruine kiekendief broedt hier, weet heit (vader in het Fries, red.) Sytze. Ook de rijen muizengaten in het gras van de dijk vallen Pelle op – ‘dat is mooi voor de torenvalk’ – en we staan even gebukt over een ravage van witgrijze veertjes tussen het riet, waarschijnlijk het verwoestende werk van een hongerige slechtvalk. Pelle ziet puttertjes, een buizerd, een torenvalk. De wulpen die hij al hoorde met hun vérdragende melancholiek klinkende roep, ziet hij nu ook. Ver van de kwelder zitten ze op het wad. Met hulp van vader verwisselt hij soepel de telescoop voor de Canon-camera met 600 mm-lens en richt de lens naar de verte. Achter de wulpen dansen de contouren van Terschelling onder de mooiste winterluchten.
Vraag een jongetje van vier of vijf wat hij later wil worden en tien tegen één ligt het antwoord ergens in de serie tussen politieman en piloot. Pelle wilde vogel worden. Nu is hij negen en sinds hij het werk van natuurfotograaf Marcel van Kammen op het spoor kwam, weet hij het zeker: hij wordt later geen vogel, maar natuurfotograaf. Voor zijn verjaardag vorig najaar kreeg hij het mooiste cadeau ooit: moeder Nynke (zangeres Nynke Laverman, red.) had geregeld dat hij met zijn held Marcel op pad mocht. Samen fotografeerden de mannen vanuit een vogelkijkhut bij Noardburgum. Pimpelmezen, roodborsten, een koperwiek: ze staan keurig in Pelle’s vogellogboek genoteerd.
Met het opkomende tij bij Westhoek ziet de jonge vogelaar bergeenden, kanoeten en kluten in lange rijen langzaam naar de kwelder oprukken. Is het straks vloed, dan is de kwelder hun hoogwatervluchtplaats. Trots observeert Sytze hoe zijn zoon foto na foto maakt en enthousiast roept wat hij door de lens ziet. ‘Fantastisch. Dit kind is geen haar beter dan ik. Toen ik acht, negen was lag ik elke dag in de Workumer Waard, aan de rand van het IJsselmeer. Mijn moeder hield ook van de natuur, ze was een gepassioneerd tuinier. Elke dag na school smeerde ze koek met boter voor me, ik pakte vogelboek en verrekijker mee en fietste langs de zeedijk naar de Workumer Waard. De lucht was vol met kieviten, scholeksters, tureluurs, grutto’s. Ik zat op drie meter afstand naar baltsende kemphanen te kijken – die er waren er toen nog. ’s Avonds noteerde ik welke vogelsoorten ik had gezien en ik tekende ze na. Ik zou bioloog worden, dat wist ik wel zeker.’
Sytze werd geen bioloog, maar muzikant. Maar de liefde voor de natuur en de vogels bleef. Hij raakte nauw betrokken bij het werk van trekvogelecoloog Theunis Piersma en besloot de muziek in te zetten om aandacht te vragen voor de stand van het landschap. Het is op plekken als deze, Westhoek, waar hij inspiratie vindt voor zijn composities. ‘Hoor je die scharrelende wulpen in de verte? O, dat geluid, zó mooi. Weet je dat je ook het wad zelf kunt horen? Op windstille avonden bij eb werkt het achtergebleven water met alle leven in het wad. Dan is het één grote bedrijvigheid in het slik. De kokkels, de waterbeestjes en de luchtbelletjes maken de mooiste symfonieën met elkaar.’
Pelle’s aandacht wordt ook getrokken door het slik. Een buitenkansje om even lekker in rond te banjeren. ‘Niet te ver hè?’, waarschuwt vader. Pelle maakt een rondje, spot pootafdrukken van de bergeend en staat al gauw weer achter de camera. Klik. Een biddende buizerd op de kiek. Klik. Een bergeend. Klik. Een torenvalk met een muis in z’n klauwen. Sytze: ‘Pelle weet niet alleen alles van vogels – hij kent het hele vogelboek uit zijn hoofd – hij ziet ook alles. En hij is véél sneller dan ik. Dat is echt te gek.’ Pelle glimlacht van oor tot oor. Zijn mooiste foto maakte hij afgelopen herfst in de Makkumerwaard. ‘Heit en ik gingen voor de visarend. Maar er was een vos en dat is best gek op die plaats. Toen ik die aan het fotograferen was, zag ik een zeearend aankomen. En ik kreeg ze bij elkaar op de foto.’ ‘Die foto is echt uniek,’ vult Sytze aan. ‘Zoiets maak je maar één keer mee. Bovendien kijken de twee beesten elkaar ook nog eens recht in de ogen, het is een pláátje.’ Dat vond It Fryske Gea, beheerder van de Makkumerwaard ook, en plaatste de foto op de website.
Sytze hoefde zijn zoon nooit te stimuleren om mee naar buiten te gaan. ‘Natuurlijk krijgt hij het mee omdat ik er fanatiek in ben, maar hij heeft er altijd zelf om gevraagd. Hij was nog klein toen hij al meewilde naar ‘de fûgeltsjes’. Op vakantie in Scandinavië tekende het jongetje alle zeventig vogelsoorten die hij spotte nauwkeurig na. Pelle houdt ook van voetbal en met de treinbaan spelen, maar het mooist is ‘fûgeltsje boartsje’ (vogeltje spelen) met zijn broertje Sylas. Sytze: ‘Dan rennen ze met vleugels op de rug door het weiland en bouwen nesten van takjes.’ Pelle’s favoriete vogel is de roodhalsgans. ‘Die heeft zulke mooie kleuren. Hij is heel zeldzaam in Nederland en ik heb er al twee gezien. En op de foto gezet!’. De liefde gaat diep, daar is geen twijfel over mogelijk. ‘Het mooie is,’ zegt Sytze over zijn zoon, ‘ook al kiest hij later een ander vak, dit vergeet hij nooit meer. Ik was vanaf mijn vijftiende helemaal in de ban van de muziek, pas jaren later kwamen de vogels weer in mijn leven. Ik wist alles nog. En toen kwam ik er ook nog achter dat ik mijn liefde voor vogels en natuur in mijn muziek kon vertalen. Dat was magisch.’
Dan zakt de zon opeens snel, de luchten worden dreigender. Het is zo’n beetje tijd om naar huis te gaan. Eerst nog gauw even scherpstellen op wat daar voorbijvliegt, nog even kijken wat dat is… Soortenjagers zijn de mannen niet. ‘Het gaat ons niet om lijstjes afvinken’, zegt Sytze. ‘Hoewel we wel een kleine competitie met dorpsgenoot Jan hebben. Hij heeft 108 soorten in zijn tuin gezien, wij zitten op 106. We moeten er nog twee.’ Nou, valt Pelle in, ‘liever nog dríe, heit’. Lachend klimmen ze weer bij de dijk omhoog, terug naar de warme auto. Misschien kan Pelle voor het avondeten nog even ‘fûgeltsje boartsje’. Toen hij begin van de middag van huis vertrok wapperde Sylas al als torenvalk door de woonkamer. Moeder Nynke weet dan wel niet zo veel van vogels als man en zoon, vogelkopjes schminken kan ze als de beste. Vanochtend was Pelle nog een koolmeesje.
Muziek voor de natuur
Collegetour Music of Migration was het eerste werk waarin Sytze Pruiksma, samen met Theunis Piersma, aandacht vroeg voor het landschap. ‘Theunis vertelde het verhaal over de achteruitgang van de vogelstand met de keiharde data, ik vertelde hetzelfde met mijn muziek. Dat werkte wonderwel. Kunst kan zo’n belangrijke rol spelen bij het overbrengen van een boodschap.’ Een ander groot project was de muzikale theatervoorstelling Conference of the Birds, in 2018. Sytze Pruiksma componeerde ook grotendeels de muziek voor Plant, het nieuwste album en theaterproductie van Nynke Laverman. Een filmische muzikale trip waarin zij ons huidige wereldbeeld bevraagt, en uitkomt bij verstilling. Plant is in het theater te zien vanaf oktober 2021. Je leest er meer over op de website van Nynke Laverman.
Liefde voor de natuur
Deelt u de liefde voor de natuur met Sytze en Pelle? En wilt u kinderen zoals Pelle en generaties na ons de kans geven om ook zo van de natuur te genieten? Uw steun is hard nodig en kan op vele manieren. Heeft u er bijvoorbeeld al eens gedacht de Waddenvereniging op te nemen in uw testament? Wij kunnen ons werk het beste doen als we onafhankelijk zijn; dus zonder subsidies van overheden. Dat geeft ons de ruimte om écht te kijken naar wat het beste is voor de Waddenzee, zonder achterliggende belangen. Dat lukt ons dankzij de bijdrage van vele leden en donateurs, maar zeker ook door de nalatenschappen die wij jaarlijks ontvangen. Steeds meer mensen kiezen voor een nalatenschap aan een goed doel. Als u wilt nalaten aan een goed doel zoals de Waddenvereniging, is het nodig om het goede doel te benoemen in uw testament. Wilt u meer informatie of eens verder praten over de mogelijkheden? We nemen graag de tijd om met u over uw wensen te praten. Belangrijk is dat u zich prettig voelt bij uw keuzes en er volledig achter staat.
Vraag de gratis brochure aan
Dit artikel is verschenen in het WADDEN magazine van maart 2021, tekst Annemarie Bergfeld en foto’s Marcel van Kammen. Wil je het magazine ook ontvangen? Word lid van de Waddenvereniging vanaf €27,- per jaar, steun ons werk en ontvang het magazine 4x per jaar in de (digitale) brievenbus.
