Rapport 'De Toekomst van de Waddenzee'
Het rapport ‘De toekomst van de Waddenzee: een stijgende zeespiegel over een dalende bodem’, uitgegeven door de Waddenvereniging, is een brede analyse van de huidige stand van de wetenschap ten aanzien van zeespiegelstijging, sedimentatie en bodemdaling. Dit resulteert in een concrete bepaling van het verdrinkingsrisico binnen de 21ste eeuw, onder invloed van door mondiale klimaatverandering gedreven zeespiegelstijging, en de mogelijke uitvergroting van de effecten hiervan als gevolg van bodemdaling door zout- en gaswinning. Deze pagina geeft een overzicht van de voornaamste conclusies.
Status van de Waddenzee en de bescherming
De Waddenzee is ’s werelds grootste aaneengesloten getijdenkustgebied, met zeer grote en internationaal relevante ecologische waarde, die sterk samenhangt met het totale oppervlak aan (droogvallende) wadplaten en kwelders. In de Waddenzee hebben sedimentatie, erosie, verandering van de zeespiegelstand en bodembeweging een dynamische samenhang.
Wanneer zeespiegelstijging en bodemdaling (tezamen de relatieve zeespiegelstijging) groter wordt dan de netto sedimentatie, dreigt op termijn grootschalige verdrinking van dit door bewoning en bedijking deels ruimtelijk gefixeerde gebied. Dit scenario van verdrinking gaat gepaard met grote ecologische schade en risico’s voor kustbescherming.
Het ecosysteem van de Waddenzee heeft Europese status als Natura2000-gebied en internationale erkenning als UNESCO Werelderfgoed-natuurgebied (het enige op Nederlands grondgebied). Nederland heeft met trilaterale (verklaring met Duitsland en Denemarken) en unilaterale afspraken (Ramsar-conventie) beschermingsverplichting aanvaard van de ecologische waarde van de Waddenzee. Daarnaast gelden sterk verband houdende verplichtingen ten aanzien van de kustbescherming.
Het is de inzet van de Waddenvereniging en haar partners om de natuurlijke processen en waarden van de Waddenzee te behouden en verdrinking van dit mondiaal unieke gebied te voorkomen.
Kernvragen
- Hoeveel zeespiegelstijging kan de Waddenzee deze eeuw verwachten? (Wat zijn de regionale implicaties van nieuwe mondiale hoog risico scenario’s? Wat is aannemelijk: demping, of uitvergroting?)
- Hoeveel zeespiegelstijging kan worden gecompenseerd door sedimentatie? (En wat zijn de voorwaarden? Hoe groot is de onzekerheidsmarge?)
- Biedt de hoogte van deze kritische grens nog ruimte voor additionele bodemdaling door zout- en gaswinning? (Creëert/vergroot delfstoffenwinning een verdrinkingsrisico?)
- Kan winning in het heden ook in de toekomst verdrinking veroorzaken?
Kernbevindingen
- De Waddenzee wordt binnen de huidige eeuw zeer ernstig bedreigd door de gevolgen van de mondiale klimaatverandering. Onder hoog risico-klimaatscenario’s (KNMI, 2017) zullen grote delen van de Waddenzee waarschijnlijk nog binnen de 21ste eeuw verdrinken. Ook onder meer gemiddelde zeespiegelscenario’s valt dit niet uit te sluiten, afhankelijk van onzekerheden ten aanzien van sedimentatie en de totale omvang van 21ste-eeuwse bodemdaling:
- Sedimentatie kan (slechts) een deel van de effecten van zeespiegelstijging compenseren. Afgaande op gangbare sedimentmodelstudies kan sedimentatie op eeuwbasis ongeveer 30- 60 centimeter relatieve zeespiegelstijging compenseren. Historische reconstructie wijst in de richting van een lager compenserend vermogen: maximaal circa 15 centimeter per eeuw.
- Bodemdaling door zout- en gaswinning onder de Waddenzee vergroot de relatieve zeespiegelstijging en vergroot daarmee het 21ste-eeuwse verdrinkingsrisico. Schade van delfstoffenwinning (in de vorm van verdrinking van wadplaten) kan zich vertraagd manifesteren. Dit komt door limiteringen in de totale sedimentbeschikbaarheid, waardoor delfstoffenwinning in het heden de buffercapaciteit voor toekomstige zeespiegelstijging verkleint. Schade kan tevens buiten het directe winningsgebied optreden. Dit komt door de hoge interne sedimentdynamiek van het Waddensysteem.
- Verdrinking van de Waddenzee vormt binnen de 21ste eeuw onder meerdere scenario’s een zeer reëel risico, maar is niet onvermijdelijk. Onder optimistische aannames voor maximale sedimentatie (indicatief getal: 60cm/eeuw) en een conservatief scenario voor zeespiegelstijging (indicatief getal: 50cm/eeuw) kan het ecosysteem behouden blijven. Wel blijft de bodemdalingscomponent dan relevant. Bodemdaling door delfstoffenwinning kan lokaal de relatieve zeespiegelstijging met meerdere decimeters vergroten – en dus ook onder een optimisch low-end-scenario lokaal alsnog verdrinking veroorzaken.
Waarom dit onderzoek?
Het is de bedoeling van de Waddenvereniging om met dit rapport – dat op veel deelthema’s ook als naslagwerk kan fungeren – een zorgvuldige en constructieve bijdrage te leveren aan verbetering van het begrip van de mogelijke gevolgen van de mondiale klimaatverandering voor de Waddenzee en om samen met belangrijke stakeholders passend te handelen zodat desastreuze gevolgen voor de natuur en de mens uitblijven.
Download het rapport 'Toekomst van de Waddenzee'
Het rapport ‘De toekomst van de Waddenzee: een stijgende zeespiegel over een dalende bodem’ is opgesteld in opdracht van de Waddenvereniging door wetenschapsjournalist Rolf Schuttenhelm (specialisme: klimaat en aardwetenschappen) en gepubliceerd op 1o mei 2017.
Expert-reviewers zijn Pier Vellinga (zeespiegelstijging), Bert Vermeersen (regionale zeespiegelstijging) en Kim Cohen (geologie en fysische geografie). Daarnaast zijn commentaren van drie anonieme experts verwerkt op de terreinen van sedimentatie en bodemdaling.
Download het rapport
