Ga met ons mee op excursie
Maak een verschil voor het waddengebied met je bedrijf, vrienden of familie!
Home Ontdekken Reisverhalen Wouter
Het gaat niet goed met de visstand in de Waddenzee. Hoe dat komt en welke maatregelen kunnen helpen, wordt onderzocht binnen het project Waddentools – Swimway Waddenzee. Zeebioloog Wouter van der Heij van de Waddenvereniging ging in september 2020 een week mee op pad.
Het is maandagmorgen en ik stap samen met onderzoeker Britas Klemens Eriksson van de Rijksuniversiteit Groningen aan boord van de UQ4 die in de Zuiderhaven van Harlingen ligt afgemeerd. Deze week mag ik mee met de veldexperimenten voor het project Waddentools Swimway. Het voelt geweldig om na jaren van voorbereiding de haven uit te varen om een week lang onderzoek te kunnen doen naar hoe vissen gebruik maken van onderwaterriffen. Dit was toch wel het droombeeld dat ik had toen ik ooit biologie ging studeren.
De UQ4 is een prachtige honderd jaar oude Tjalk, die door schippers Jaap Vegter en Hanneke Punter is verbouwd tot vissersschip. We zijn op weg naar de westpunt van Vlieland, ter hoogte van de Kroon’s polders. Hier hebben onderzoekers van het collega-project Waddenmozaïek platte bakken op de zeebodem geplaatst die gevuld zijn met verschillende soorten ‘substraat’. De komende dagen gaan we heel specifiek kijken naar of vissoorten gebruik maakt van deze kunstmatige riffen. Later wordt dit ook gedaan bij natuurlijke schepdierriffen.
Na nog een aantal uur op hoogwater te hebben gewacht in het visjagersgaatje, kunnen we met hoogwater doorvaren. Naast een groot aantal rode en gele boeien die de locatie van de proefvlakken op de zeebodem aangeeft, gooien we om 21:00 het anker uit. Met het laatste licht wordt nog snel gekeken hoe we vannacht de fuiken aan de boeilijnen kunnen bevestigen. Dan is het de kooi in voor nog een paar uurtjes slaap. Om 2:00 staan we in waadpak op de drooggevallen wadbodem. Onder het licht van de volle maan lopen we richting de boeien, maar een diepe geul verspert steeds ons pad. Na verschillende routes te hebben geprobeerd rest ons niets om teleurgesteld nog maar wat nachtrust te pakken. Het volgende laagwater gaan we het proberen vanaf het bij-bootje dat is meegnomen.
De volgende dagen proberen we verschillende vistechnieken om de aanwezigheid van specifieke vissoorten op het harde substraat vast te stellen. Maar ook wordt er een onderwatermicrofoon, een hydrofoon, in de waterkolom opgehangen. Deze registreert nauwgezet alle onderwatergeluiden, geluiden die weer herleidbaar zijn tot specifieke vissoorten. Luisteren naar vissen dus. De techniek die al jaren wordt gebruikt bij het onderzoek naar walvissen wordt nu ook ingezet op de Waddenzee. Ik geniet van het samenspel tussen het high-tech materiaal aan de ene kant en de praktijkkennis en knooptechnieken van Jaap aan de andere. Het is duidelijk dat twee werelden bij elkaar komen.
Vanuit het bij-bootje worden elk laagwater de kubben (speciale fuiken) die zijn geplaatst op de proefvlakken geleegd. En naast de fuiken op de proefvlakken uiteraard ook op referentielocaties. We willen namelijk testen of de vissamenstelling op de proefvlakken anders is dan de gebieden daar om heen. Ook experimenteren we met zogenaamde schietfuiken en vissen we met warrelnetten. Alles wordt ingezet om hele spectrum van aanwezige vissoorten in beeld te krijgen.
Het zijn lange dagen maar we hebben de mazzel dat het geweldig weer is. Na een drukke dag is het, met het bord op schoot, genieten van de groepen vogels die richting Vlieland trekken om daar te wachten tot de zeebodem weer droogvalt en er weer gegeten kan worden. We hebben het over dat we van die vogels al zoveel meer weten dan van de vissen in de Waddenzee. Honderd jaar ringen en duizenden vogelaars die de ringen weer aflezen hebben gemaakt dat we nu weten hoe belangrijk de Waddenzee is voor 12 miljoen trekvogels die jaarlijks de Oost-Atlantische flyway gebruiken. Ons project staat aan het begin om op gelijke wijze de functie van de Waddenzee voor de vele vissoorten in beeld te krijgen. Voor sommigen is het een kinderkamer, anderen zijn er alleen in de warme maanden en weer anderen zijn op weg naar het IJsselmeer of Lauwersmeer. Van flyway kijken we nu naar de swimway.
We zien helaas weinig vis, de vangst bestaat voornamelijk uit strandkrabben en steurgarnalen. Op de proeflocaties worden wel enkele vijfdradige meunen gevangen en een wijting. Maar ook worden we verrast door de vangst van een prachtige gehoornde slijmvis. Een onverwachte vangst van een soort die zich graag ophoudt tussen rotsen. Ook de vangst van twee gewone hooiwagen krabbetjes maakt voor mij deze dagen onvergetelijk. Deze spin-achtige krabbetjes camoufleren zich door stukjes wier op hun poten te plakken.
Na dagen met windstil weer wordt het duidelijk dat donderdag de wind stevig gaat toenemen. Woensdagavond vertrekken we daarom, een dag eerder dan gepland, weer richting Harlingen. Met een hoop praktische ervaring en de eerste veldmetingen voor dit deelprogramma binnen het project.
>> Neem eens een kijkje op de speciale website over het project Swimway Waddenzee
>> Lees dit artikel uit Bionieuws waarin Wouter nog meer vertelt over het project
>> Ontdek wat de Waddenvereniging doet om de onderwaternatuur van de Waddenzee te verbeteren
