Ga met ons mee op excursie
Maak een verschil voor het waddengebied met je bedrijf, vrienden of familie!
Home Ontdekken Foodroutes Foodroute ‘Langs Gronings graan’
De lange grassen in de bermen buigen onder de wind, het riet buigt dieper, het graan het diepst. Zwierige dansbewegingen lijken het, als duizenden en duizenden graanhalmen soepel met de wind meebewegen. De nazomer is de mooiste periode om door het Oldambt te fietsen. Dan zijn tarwe, rogge, haver, spelt en ook onbekendere graansoorten als emmer en het Zweedse Ölands Landvete goed hoog gegroeid en dansen ze op het land. Het Oldambt is de graanschuur van Nederland, onze eigen Graanrepubliek.
Deze foodroute neemt je mee op reis door het verleden en de toekomst van één van de graanschuren van Nederland. De fietsroute is gemaakt op basis van het fietsknooppuntennetwerk en dus handig te volgen. Aan de route liggen verschillende ondernemers.
Download fietsroute
De landarbeiders leefden in bittere armoede, de lonen waren laag en ’s winters zaten ze werkloos thuis. Maar de boeren voeren er wel bij toen na 1850 de graanprijzen tot recordhoogtes stegen. Ze bouwden villa’s, vaak in chaletstijl die ze leerden waarderen tijdens hun vakanties in Beieren of Zwitserland. Op het erf verrezen steeds grotere schuren – want de vruchtbare zeeklei bracht steeds meer graan op.
Boerderij Hermans Dijkstra in Midwolda staat model voor de vele herenboerderijen in het Oldambt. Een herenboerderij was niet compleet zonder slingertuin: slingerende paden langs bloeiende perken, monumentale bomen, onverwachte doorkijkjes en een waterpartij waarin de voorname voorgevel van de villa nog eens weerspiegeld werd.
Gert Noordhoff is een boer van vandaag. En van het verleden, en van de toekomst. Op zijn akkerbouwbedrijf Nieuw Udengast in Bellingwolde experimenteert hij met oude rassen en nieuwe methodes. De zon komt net door als hij het veld oploopt. ‘Luister’, zegt hij. ‘Je kunt het graan in de aren horen knappen. Door de zon droogt het vocht op en “knap”.’
Op zijn akkers heeft Noordhoff vijftien haver- en tien gerstsoorten staan, Zweeds Ölands Landvete en bruine emmer, een oude tarwesoort die nu nog groen is maar snel geel zal worden. Smaak terughalen, dat is wat hij wil. ‘Moderne granen, vooral gerst, zijn zo gekweekt dat de vezels een stuk kleiner werden. Maar juist die vezels zorgen voor smaak. In 2012 zijn mijn vader en ik begonnen met het terughalen van oude rassen. Door samen met wetenschappelijke onderzoekers te experimenteren zoeken we uit welke het beste passen op onze kleibodem. Die verloren gegane kennis willen we terughalen. Dat is een proces van jaren.’
Tussen de graanhalmen staan rijen stokbonen, duivenbonen, venkel en kolen. Kamille, korenbloemen, klaprozen en rode klaver – ‘een goede stikstofbinder’ – zorgen voor kleur én insecten aan de randen van de graanakkers. ‘Die afwisseling is zo belangrijk. De gele kwikstaart broedt hier, we hadden zelfs een broedend paapje. De vogels helpen ons door de rupsen van de kolen te eten. Ik ben ervan overtuigd dat zij hier graag komen door de variatie op het land.’
Variatie is er ook in de winkel van distilleerderij Alambik, aan Zuiderweg in Midwolda. Je fietst er zo voorbij – en dat gebeurt me dan ook. ‘Wij zijn maar klein’, verklaart Sandra Nešić. Samen met haar man Žarko stookt ze jenever, eau de vie, whisky, gin, kruidenbitters en likeuren van bijvoorbeeld kweepeer, vlierbessen en rabarber.
Ook al zijn ze “maar klein”, de productie liegt er niet om. Hun granen betrekken ze het liefst uit de buurt. Rogge komt van de arme zandgronden uit Westerwolde, emmertarwe van Gert Noordhoff, boekweit – dat trouwens geen graan is, maar een plant uit de duizendknoopfamilie – uit Drenthe. Spontaan wordt er een kleine proeverij voor me georganiseerd. Fles na fles komt op tafel onder de pergola naast het huis. Ik houd het bij nippen, ik moet nog fietsen. Maar een fles limoncello en een fles rabarberlikeur in de fietstas… dat kan nooit een probleem zijn.
Veel mensen kwam ik onderweg al niet tegen, helemaal doodstil is het bij De Kiekkaaste. Bij Nieuwe Statenzijl en op nog geen tweehonderd meter van de Duitse grens staat Nederlands enige buitendijkse vogelkijkhut. Snelstromend water, slik, vogels en een fenomenaal uitzicht over de Dollard openbaren zich na een wandelingetje over het vlonderpad tussen hoge rietkragen.
Niet ver van de Kiekkaaste, in Bad Nieuweschans, komt alles bijeen. In de vorig jaar grondig verbouwde Oude Remise, een voormalige stoomlocomotievenloods, zetelt de coöperatie de Graanrepubliek. Wiebrand van der Wijk, onder de naam Bakker Wiebrand een begrip in Groningen, is een van de initiatiefnemers. ‘In de Oude Remise hebben we ambachtelijke bedrijven op het gebied van lokale granen bijeengebracht. Hier wordt van graan uit de omgeving bier gebrouwen, desembrood gebakken en de alcohol voor Hooghoudt’s jenever gestookt. Je kunt alle producten ter plekke kopen.’
Elk weekend valt het verhaal van graan uit het Oldambt in dit prachtige industriële monument te beleven en te proeven. En ook hier staat smaak centraal. Samen met boeren als Gert Noordhoff, overigens ook vanaf het begin bij de Graanrepubliek betrokken, experimenteert de coöperatie naar hartenlust met verschillende graanrassen op verschillende soorten kleigrond. Als de smaak van het gulle land van het Oldambt ergens tot leven komt, dan is het hier.
Deze foodroute neemt je mee op reis door het verleden en de toekomst van één van de graanschuren van Nederland.
Dit artikel is verschenen in het magazine WADDEN van september 2023. De teksten zijn van Annemarie Bergfeld met fotografie van Annemarie Bergfeld.
Ontvang 4x het (digitale) magazine WADDEN voor € 27,00 per jaar met mooie fotoreportages en opmerkelijke verhalen. Met uw lidmaatschap helpt u het waddengebied te beschermen.
