Plastic afval bedreigt ook Waddenzee

Plastic vervuiling in zee is een groeiend wereldwijd probleem. Dat zorgt ervoor dat vissen per ongeluk plastic bolletjes eten en vogelmagen door plastic afval verstopt raken. Vijf vragen over plastic in de Waddenzee.

1. Zit er ook plastic in de Waddenzee?

De Great Pacific Garbage Patch, het zogenaamde ‘plastic eiland’ in de Grote Oceaan waar stromingen samenkomen en plastic zich ophoopt, is natuurlijk een van de beruchtste hotspots van plastic vervuiling. Maar ook in andere oceanen en zeeën, waaronder de Waddenzee, zit plastic in het water. Alleen al bij opruimacties wordt jaarlijks 330 tot 362 kuub én 43.000 tot 64.000 kg verzameld en afgevoerd (de ene groep ruimers rapporteert de hoeveelheid in kuubs, de ander in kilo’s). Het gaat om grotere drijvende stukken plastic, maar daarnaast drijven ook heel kleine, soms onzichtbare deeltjes in het water. Wetenschappers van Universiteit Utrecht en het NIOZ berekenden onlangs nog dat er 20 ton (het gewicht van 20 personenauto’s) polystyreen in de vorm van onzichtbare nano- en microdeeltjes in de Waddenzee zit, en nog eens 5 ton PET.

2. Waar komt het plastic vandaan?

Er stroomt veel plastic vanaf de Noordzee de Waddenzee in, of het belandt op de stranden van de Waddeneilanden. Een deel daarvan is overboord gegooid door de scheepvaart, in het water beland door visserij (vispluis dat afslijt van de netten), of van vrachtschepen gevallen. Overboord gevallen containers bij de ramp met het schip MSC Zoe zorgden in 2019 voor een vloedgolf aan plastic artikelen in het waddengebied. Ook gaan er regelmatig containers overboord vol met plastic pellets, kleine bolletjes die in de industrie als grondstof voor allerlei plastic voorwerpen wordt gebruikt. Maar ook via de rivieren komen plastics in de Waddenzee: plastic wegwerpartikelen, plastic microbolletjes die in cosmetica zitten of plastic vezels uit kleding.

3. Wat gebeurt er met plastic als het in zee is beland?

Een deel van het plastic spoelt aan op de stranden en waait verder de duinen in. Een veel groter deel blijft in zee. Het vervelende van plastic is dat het nooit echt vergaat. Onder invloed van UV-licht valt het wel uiteen, maar het blijft als kleinere stukjes gewoon bestaan. Die brokkelen ook weer verder af, en zo ontstaan minuscule stukjes die in het lichaam van zeezoogdieren, vissen en zelfs schelpdieren worden teruggevonden.

4. Wat zijn de gevolgen van plastic vervuiling?

Soms kan plastic in zee meteen al problemen opleveren voor dieren. Dieren raken er bijvoorbeeld in verstrikt of eten het per ongeluk op. Het gevolg is dat hun magen vol raken met plastic in plaats van voedsel, waardoor ze verhongeren. Autopsie op in Nederland gestorven stormvogels liet zien dat hun magen vol zaten met plastic draadjes, zakjes en dopjes. Hetzelfde geldt voor vissen die gewend zijn voedsel uit het water te filteren. De kleine plastic bolletjes worden samen met het gewone voedsel naar binnen gezogen en blijven vaak in het lichaam achter. Schadelijke stoffen, zoals zware metalen, kunnen zich hechten aan deeltjes plastic. Als deze stoffen zich ophopen in het verteringsstelsel van dieren kan dit leiden tot vergiftiging.

5. Is plastic op te ruimen?

Er zijn veel mensen die de plastic troep niet langer kunnen aanzien en tot actie overgaan. De Waddenvereniging organiseert al jarenlang  opruimacties op het Noordzeestrand van de Waddeneilanden en initieerde Jut, een groeiend netwerk van ondernemers en organisaties die actief zijn met opruimactiviteiten, of andere activiteiten rond het thema plastics/afval in het waddengebied. Grootschaliger gaat het eraan toe in het project CleanUpXL waarbij met duikers en bergingsschepen de troep van de containerramp met de MS Zoe wordt opgeruimd. En je kent natuurlijk de pogingen van Boyan Slat om wereldwijd plastic uit zee te vissen. Maar veel plastic is al als microplastics in de zeeën verdwenen. En als we de toevoer van plastic naar zee niet stoppen, blijft het dweilen met de kraan open.